ularning amino-guruxi atsil radikallari bilan «kurshovlangan» xosilalari-ni, shuningdek
ikkilamchi aromatik aminlarni va nitroaro-matik gurux dori moddalarining mikdorini
Nitritometriya usulida titrant sifatida natriy nitrit-ning 0,1 mol/l eritmasi ishlatiladi va titrlash
kislotali muxitda olib boriladi. Reaksiyaning borishini tezlashti-rish va uning anikligini oshirish
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
44
maksadida eritmaga katalizator sifatida kaliy bromid kushiladi va uni shisha tayokcha bilan
aralashtirib turgan xolda asta-sekin titrlanadi.
Nitritometriya usulida, titrlash jarayonida birlamchi aromatik aminlar natriy nitrit ta’sirida
diazoniy tuzi, ikkilamchi aromatik aminlar esa nitroza birikma xosil kiladi. Birlamchi aromatik
aminlarni diazotirlash reaksi-yasini kuyidagicha ifodalash mumkin:
Ikkilamchi aromatik aminlarni kislotali muxitda natriy nitrit ta’sirida nitroza birikma xosil
kilish reaksiyasi dikain misolida kuyidagichadir.
Birlamchi aromatik aminlarni x,osil kilgan diazoniy birikmalari bekaror modda bulib, u yukori
xaroratda tez parchalanadi.
SHuningdek, titrlash jarayonida ajralib chikadigan va yukori xaroratga chidamsiz nitrit kislotani
parchalanishdan saklab kolish maksadida preparatlar mikdorini aniklash 18°S xdroratdan
yukori bulmagan, ba’zi dollarda esa 5°S gacha sovitilgan sharoitda olib boriladi.
Nitritometriya usulida reaksiyaning ekvivalent nukta-sini aniklashda, potensiometrik usuldan
yoki sirtki va ichki indikatorlardan foydalaniladi. Potensiometrik titrlash-da indikator sifatida
platina elektrodi, solishtirma elektrod sifatida esa kalamelning tuyingan eritmasi ishlatiladi.
Nitritometriya usulida sirtki indikator sifatida. yodkraxmal kogozi keng kullanadi. U oddiy filtr
kogoziga kaliy yodid va kraxmal eritmalaridan shimdirilib, sungra uni kuritib va tasmacha
shaklida kirkib chikariladi.
Titrlashning ekvivalent nuktasiga erishilib, shisha tayokcha yordamida titrlanuvchi suyuklikdan
yod-kraxmal kogoziga tomizilganda, u kuk rangga buyaladi. Bunda suyukdikka kushilgan bir
tomchi ortikcha natriy nitrit eritmasi yod-kraxmal kogozidagi kaliy yodiddan erkin yodni ajratib
chikzradi, u esa kogozdagi kraxmalni kuk rangga buyaydi.
Nitritometriyada ichki indikator sifatida kupincha tropeo-lin 00 ning
2%
li metil spirtidagi
eritmasi (turt tomchi mikdorida), tropeolin 00 eritmasi bilan metil kuki aralashmasi (turt tomchi
tropeolin 00 eritmasi va ikki tomchi metil kuki eritmasi) yoki neytral kizil eritmasi (ikki tomchi
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
45
titrlashning boshlanishida, ikki tomchi oxiri-da) ishlatiladi.
Titrlashni tropeolin 00 indikatori ishtirokida suyuk,-lik kizil rangdan sarik rangga utgunicha,
tropeolin 00 ni metil kuki bilan bulgan aralashmasi yordamida titrlashni kizil-binafsha rangdan
x,avo ranggacha, neytral kizil eritmasi ishtirokida esa suyuklik pushti rangdan kuk rangga
aylangunga kadar olib boriladi.
Nitritometriya usulida Davlat farmakopeyasi sulfanilamid preparatlari, para-aminobenzoy kislota
x,osilalari (anestezin, novokain, novokainamid, dikain), para-aminosa-lipil kislotasining natriyli
tuzi, aromatik aminlar atsetil x,osilalaridan paratsetamol, nitroaromatik bi-rikmalardan
levomitsetin (nitroguruxni amino guruxxacha kaytargandan sung) mikdorini aniklashni tavsiya
kiladi. Amino gurux «kurshab» olyngan preparatlarni, jumladan, eruvchan streptotsid va
paratsetamolni aniklashda, avval ularni kislotalar bilan kizdirish yordamida gidrolizlab, amino
gurux «ochib» tashlangandan sung titrlanadi.
Levomitsetinning mikdori undagi nitro guruxni, avval sof rux va kislota ta’sirida
aminoguruxgacha kaytarib, sungra odatdagicha nitritometriya usuli buyicha aniklanadi.
Nitritometriya usulining sullanish doirasi ancha keng bulib, undan aromatik amin va
nitroaromatik birikmalari-dan tashkari, boshka gurux dori moddalarining mikdorini aniklashda
xam foydalaniladi. Masalan, ushbu usuldan piridin karbon kislota gidrozidlarini, jumladan,
izoni-kotin kislotaning gidrozid xosilalari (izoniazid, niala-mid va x,. k.) ni aniklashda
foydalaniladi. Bunda piridin karbon kislota gidrozidlari kislotali muxitda natriy nitrit ta’sirida
azid birikmalariga utadi.
Pharmaceutical chemistry
Autors: Juraeva A.A., Muhitdinova K.Sh., Zaripova N.T. R.A.Xusainova, A.D.Tashpulatova
46
Do'stlaringiz bilan baham: 
