Farmakologiya

Mezaton.  Sintetik modda bo‘lib, kimyoviy tuzilishi va far-
makologik xossalariga ko‘ra adrenalinga o‘xshash. Noradrenalin
kabi, asosan, -adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atadi. Òa’sir etish
kuchi sustroq bo‘lsa ham kor qilish muddati uzoqroq. Chunki
mezaton chidamli birikma bo‘lib, me’da fermentlari ta’sirida
parchalanmaydi. Shu sababli uni og‘iz orqali ham yuborish
mumkin. Mezatonni, asosan, giðertenziv preparat sifatida qon
bosimi pasaygan holatlarda venaga, muskullar orasiga, teri
ostiga yuborish mumkin.
Izadrin. Ushbu preparatni yuqorida keltirilgan adrenomi-
metiklardan farqi shuki, uning qo‘zg‘atuvchilik ta’siri faqat -
adrenoretseptorlarga qaratilgan. -adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atib
yurak faoliyatini kuchaytiradi, yurak muskulli qo‘zg‘aluvchan-
ligini oshiradi, yurakning o‘tkazuvchi sistemasidan impuls
o‘tishini yengillashtiradi. Shu sababdan atrioventrikular blok
holatida (yurak bo‘lmachalaridan qorinchalarga impulslar o‘tishi
izdan chiqishida) tavsiya etilishi mumkin.

---

111
Izadrin bronxlarni ayrim periferik qon tomirlarini kengay-
tiradi, qisman qon bosimini tushiradi. Yurak faoliyatining o‘tkir
buzilishida (travmatik shok, kardiogen kollaps va boshqalar)
izadrinning ta’siri adrenalindan samaraliroq. Chunki u yurak
faoliyatini rag‘batlantirsa ham qon bosimi ko‘tarilmaydi, ya’ni
yurakni ortiqcha zo‘r berib ishlashiga yo‘l qo‘ymaydi. Izadrin,
bronxlarni kengaytiruvchi ta’siri kuchli bo‘lgani uchun, bron-
xial astma kasalligini davolashda ishlatiladigan samarali dori
preparati hisoblanadi. Ayniqsa, uni aerozol-ingalatsiya sifatida
ishlatilishi yaxshi naf qiladi (6-jadval). Shu bilan birga
izadrinning boshqa organlar (yurak-qon tomir va boshqalar)ga
ta’siri uncha bilinmaydi.
Yuqorida keltirilgan adrenomimetik dorilardan tashqari
tibbiyot amaliyotida ishlatiladigan bir qator preparatlar: nafti-
zin, galozolin, astmopent, berotek, efatin, novodrin va boshqa
dori vositalari mavjud. Bular farmakologik ta’siri va ishlatilishi
jihatidan izohlangan preparatlarga yaqin turadi.
6-jadval