Farmakologiya

III. Simpatolitiklar — oktadin, rezerpin, ornid.
Adrenomimetik dori vositalari
Adrenomimetik yoki adrenopozitiv vositalar deb,  va
- adrenoretseptorlarni  tanlab qo‘zg‘atadigan vositalarga aytiladi.
Shu sababli bular simpatik nerv qo‘zg‘alganida kuzatiladigan
deyarli hamma o‘zgarishlarni yuzaga keltiradi. Ushbu guruhga

---

106
tibbiyot amaliyotida ahamiyati katta
bo‘lgan va keng miqyosda davo
sifatida ishlatiladigan, kimyoviy
tuzilishi, olinishi, ta’sir mexa-
nizmi har xil bo‘lgan preparatlar
kiradi.
Adrenalin gidroxlorid gormo-
nal preparat hisoblanib,  va  -
adrenoretseptorlarni barobar qo‘z-
g‘atadi. Shuning uchun ham
adrenalin simpatik nervning tonusi
oshganda,   va  -adrenoretsep-
torlar qo‘zg‘atilganda sodir bo‘la-
digan o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi. Chunonchi:
   yurak urishini tezlashtiradi (ijobiy xronotrop) va
qisqarish kuchini oshiradi (musbat inotrop) (12- rasm).
Bu preparat yurak faoliyatini ancha kuchli stimullovchi
qo‘zg‘atuvchi vosita hisoblanadi. Adrenalinning bunday ta’siri
yurakda bo‘lgan 
1
-adrenoretseptorlarning qo‘zg‘alishi bilan
izohlanadi. Chunki 
1
-adrenoretseptorlar tuzilishi bo‘yicha -
adrenoretseptorlardan farq qiladi va shu sababli yurakning 
1
-
adrenoretseptorlari  -adrenoretseptorlar kabi samara beradi.
Lekin yurakda (miokardda) -adrenoretseptorlar kam miqdorda
bo‘ladi, deyarli bo‘lmaydi;
 adrenalin ta’sirida ko‘pchilik qon tomirlari (teri, shilliq
parda, qorin bo‘shlig‘idagi a’zolar qon tomirlari) torayadi.
Chunki bu tomirlar devoridagi silliq mushaklar  -
adrenoretseptorlarni saqlaydi. Skelet mushaklari, miya va yirik
qon tomirlari adrenalin ta’sirida avval kengayadi, keyinchalik
torayadi. Chunki ushbu tomirlarning silliq mushaklarida ham
 va 
2
-adrenoretseptorlar joylashgan (4-jadvalga qarang);
 arterial qon bosimi adrenalin ta’sirida qisqa muddatga
ko‘tariladi. Chunki adrenalin ko‘pchilik qon tomirlarini
toraytiradi, ammo u MAO fermenti ta’sirida parchalanadi. Shu
sababli ta’siri uzoq cho‘zilmaydi;
 ko‘zning rangdor pardasida joylashgan radial mushaklar
qisqaradi va natijada ko‘z qorachig‘i kengayadi, chunki ular
- adrenoretseptorlarga ega. Bunda ko‘zning ichki bosimi va
ko‘z akkomodatsiyasi atropin preparatiga qarshi o‘laroq deyarli
o‘zgarmaydi;