Farmakologiya

8- ðàñì.  Baqaning àjratib olingan yuragiga atropinning
(1:50000; 1:100000) ta’siri ().
(1:50000)
(1:100000)
7- rasm. Atropin (I) va pilokarpinning (II) ko‘zga ta’siri:
1—rangdor parda; 2—oldingi kamera; 3—ko‘z gavhari;
4—Sinn bog‘lami; 5—shox parda; 6—ki priksimon tana.
1
5
2
3
4
6
II
I

---

86
Chanoq bo‘shlig‘idagi a’zolarning (qovuq, bachadon,
to‘g‘ri ichak) tonusi pasayadi, sfinkterlar bo‘shashadi.
Òer ajralishining to‘xtashi natijasida teri quriydi va uning
harorati ko‘tariladi. Chunki ter bezlari parasimpatik nervlar
bilan innervatsiya qilinadi. Ularda ham M- xolinoretseptorlar
bo‘lgani uchun M- xolinoblokatorlar ta’sirida nerv impulslari
to‘siladi.
Preparatlar ta’sirida M- xolinoretseptorlarning to‘silishi na-
tijasida mediator asetilxolinning xolinoretseptorlarga ta’sir
etishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Boshqacha aytganda, postsinaptik parda
depolarizatsiya bo‘lmaydi. Natijada nervlarning oxiridan a’zoga
impuls o‘tishi to‘xtaydi, ushbu a’zoning farmakologik dener-
vatsiyasi (nerv ta’siridan xoli bo‘lishi) kuzatiladi.
M- xolinoblokatorlar tibbiyot amaliyotida, masalan, oftal-
mologiyada ko‘zning ichki tubini tekshirish maqsadida ko‘z
qorachig‘ini kengaytirish, bundan tashqari ko‘z miopiyasining
(yaqinni ko‘rmaslik kasalligi) darajasini aniqlash va shunga
qarab ko‘zoynak yozib berish uchun ishlatiladi. Preparatlar
bronxial astma kasalligida, bradiaritmiyada, me’da va ichak
yaralarida, M-xolinomimetiklar bilan zaharlanishda, me’da-
ichak sanchig‘ida, buyrak va o‘t toshi kasalligi xurujida, me’da-
ichak rentgenoskopiyasida ingalatsion narkoz moddalar asorati,
bronxsekretsiyasi oshishining oldini olish va boshqa maqsadlarda
keng ishlatiladi.
M- xolinoblokatorlar glaukoma kasalligida, umuman yoshi
o‘tib qolgan bemorlarga, shuningdek, yurak-tomir organik va
funksional kasalliklarida ham tavsiya etilmaydi.
Zaharlanish hollarida og‘izning qurishi, ovozning xiril-
lashi, terining qizarishi va qurib qolib issiq bo‘lishi, chanqash,
ko‘z qorachig‘ining kengayishi, taxikardiya kabi o‘zgarishlar
kuzatiladi. Ayrim M-xolinoblokatorlar psixomotor qo‘zg‘alishga
sabab bo‘lishi mumkin. Bunda gallutsinatsiya va titrash holatlari
kuzatiladi, tana harorati ko‘tariladi.
Zaharlanishda antixolinesteraz preparatlardan fizostigmin
salitsilatdan 0,001 g dan (5 ml osh tuzining izotonik eritmasida)
har 5 daqiqa davomida yuborib turiladi (umumiy dozasi
0,006 g). Prozerin yoki galantamin ham berilishi mumkin.
Psixomotor qo‘zg‘alishda mushaklar orasiga geksenal yoki
sibazon yuboriladi. Kuchli taxikardiyada xinidin sulfat, anap-
rilin, atenalol yuboriladi. Zaharlanish og‘iz orqali bo‘lganda
me’da faollangan ko‘mir aralashgan suv bilan yuviladi, tuzli

---

87
surgilar tavsiya etiladi. Og‘izni chayib turish, sovuq suvli dush
qabul qilish yoki sovuq suv bilan tanani yuvish, artish talab
qilinadi.