Farmakologiya

M-xolinoblokatorlar
M- xolinoblokatorlar M- xolinomimetiklardan farqli o‘la-
roq M- xolinoretseptorlarni to‘sib qo‘yishi sababli to‘qima va
a’zolarga parasimpatik nervlarning ta’sirini yo‘qotadi. Shu
sababli quyidagi o‘zgarishlar ro‘y beradi.
Ko‘zga ta’siri. Ko‘z rangdor pardasining doiraviy silliq
mushaklarini bo‘shashtiradi va radial mushaklarning qisqarishi
hisobiga ko‘z qorachig‘i kengayadi. Ma’lumki, aylanma mu-
shaklar parasimpatik nerv bo‘lmish ko‘z-harakat nervi bilan
innervatsiya qilinadi. M-xolinoblokatorlar ta’sirida bu nervning
innervatsiyasi to‘xtaydi va shu sababli mushak bo‘shashadi (6-
rasm).
Ko‘zning ichki bosimi qisman yoki rosmana ko‘tarilishi
mumkin, chunki ko‘zning qorachig‘i kengayib, rangdor
pardasi qalinlashadi. Bu esa Fontan bo‘shlig‘i va Shlemov
kanalining torayishiga va ko‘z ichki suyuqligi chiqib ketishining
qiyinlashishiga olib keladi. Ko‘z akkomodatsiyasi (uzoq va
yaqinni ko‘rishga moslashish) esa M- xolinoblokatorlar ta’sirida
falajlanadi. Bunga sabab preparatlar ko‘zning kiðriksimon tana
mushaklarini bo‘shashtirishidir. Natijada Sinn boylamlari
tortiladi va ko‘z gavhari yupqalashib qoladi. Oqibatda yaqindan
6-rasm. Ko‘z qorachig‘iga dorilarning ta’siri: 1—ko‘zning
dastlabki holati; 2—morfin;  3—
p
ilokarpin;
4—atropinning ta’siri.
1
2
3
4

---

85
ko‘rish qobiliyati yomonlashadi, uzoqni ko‘rish esa o‘zgarmay
qoladi (7- rasm.)
So‘lak bezlarining faoliyati susayadi, so‘lak ajralishi to‘x-
taydi. Natijada og‘iz qurib, odam suv talab qiladi.
Bronx va bronxiolalar kengayib, nafas olish yengillashadi.
Chunki M- xolinoblokatorlar ta’sirida M- xolinoretseptorlar
to‘silib, bronx silliq mushaklari bo‘shashadi. Bunda odamning
ovozi ham o‘zgarib, xirillaydigan bo‘lib qoladi. Yurak urishi
tezlashadi. Òaxikardiya bo‘ladi. Bunga sabab M- xolinoblokator-
larning adashgan nervning yurakka nisbatan tormozlovchi
ta’sirini bartaraf qilishidir. Natijada simpatik nervning yurakka
bo‘lgan qo‘zg‘atuvchi ta’siri ro‘y-rost yuzaga chiqadi (8-rasm).
Qon tomiriga bo‘lgan ta’siri uncha sezilmaydi. Chunki qon
bosimining ko‘tarilishida baroretseptorlar qatnashib, unga yo‘l
qo‘ymaydi.
Me’da-ichak faoliyatining sekretsiyasi va harakati to‘xtaydi,
spazmlar yo‘qoladi. Boshqacha aytganda, M- xolinoblokatorlar
spazmolitik ta’sir ko‘rsatadi va atoniya holati kuzatiladi. Me’da-
ichakda shira ajralishi to‘xtaydi.