Farmakologiya

C vitamini (askorbin kislota). Ushbu kislota ko‘katlarda,
sabzavotlarda, sitrusli va boshqa mevalarda ko‘p uchraydi.
Masalan, 1 ml limon sharbatida 0,5 mg C vitamini bor.
Askorbin kislota va uning oksidlangan mahsuloti degidroaskorbin
kislota uglevodlar almashinuvini idora etadi, oksidlanish va
qaytarilish  reaksiyasi bilan kechadigan biologik jarayonlarda
qatnashadi. U fermentlar — sulfgidril guruhning funksional
faolligi, kollagen va hujayraning ichki tuzilishi uchun zarur.
Askorbin kislota yana qonning ivuvchanligini kuchaytiradi,
gemoglobin va eritrotsitlarning ishlab chiqarilishiga, immu-
nobiologik tizimlarga, folat kislotaning tetragidrofolatga o‘tish
jarayoniga ta’sir ko‘rsatadi. Yaralar bitishini hamda buyrakusti
bezlaridan gormonlar ishlab chiqarilishini tezlashtiradi, suyak,
tog‘ay va tish to‘qimasini mustahkamlaydi, qon tomirlar devori
o‘tkazuvchanligini kamaytiradi.
Askorbin kislota yetishmasligi singa kasalligiga olib keladi. Bu
xil avitaminoz milklardan qon ketishi, teriosti, mushaklar
orasida, bo‘g‘imlarga qon yig‘ilishi bilan kechadi. Bunda nor-
motsitar kamqonlik, umumiy nimjonlik, kasalliklarga beriluv-
chanlik, quvvatsizlik alomatlari namoyon bo‘ladi.
Askorbin kislota tanada hosil bo‘lmaydi va to‘planmaydi,
shuning uchun tanaga ovqat moddalari bilan tushib turishi
zarur. Katta yoshli odamning askorbin kislotaga sutkalik ehtiyoji
70—120  mg gacha. Ayrim hollarda (og‘ir kuyish, me’da yarasi
va boshqa xil xastaliklar sababli) kam ovqatlanish natijasida
ham avitaminoz holati ro‘y berishi mumkin. C vitamini
termolabil, ya’ni yuqori haroratga chidamsizdir. Shuning uchun
qaynatilgan yoki qovurilgan taomda parchalanib ketadi.
Askorbin kislota tibbiyot amaliyotida ko‘pgina kasalliklarning
oldini olish va davo qilish maqsadida beriladi. Òananing yuqumli
kasalliklarga nisbatan chidamliligini oshirish, uni baquvvat
qilish askorbin kislota miqdorining yetarli bo‘lishiga bog‘liq.
P vitamini. Flavonoidlar tarkibiga kiruvchi ayrim moddalar
P vitamini nomi bilan ataladi. Ular, asosan, choy bargi, sitrus
o‘simliklari, na’matak tarkibida ko‘plab uchraydi. Ushbu vitamin
askorbin kislota bilan birgalikda oksidlanish va qaytarilish

---

307
reaksiyalarida qatnashib, gialuronidaza fermenti faolligini susay-
tiradi, kapillar qon tomirlari devorining o‘tkazuvchanligini va
mo‘rtligini kamaytiradi. Rutin preparati gemorragik diatezlar,
kapillarotoksikozlar,
revmatizm, allergik kasalliklarda keng
qo‘llaniladi.