Farmakologiya va klinik farmatsiya

Radiotelemetriya metodikasi tekshirishning samarali usulidir. Bu metodikaning moxiyati shuki, diametri 8 mm va uzunligi 15-20 mm bulgan kichkina radioperedatchik -radiopilyula odamga yuttiriladi. Radiopilyula elektromagnit tebranishlari generatori, tok manba (kuruk element yoki akkumulyator) va datchikdan iborat. Radiopilyula datchigi (sezuvchi kismi) me’da yoki ich? suyukligidagi vodorod ionlari konsentratsiyasini, ularning ichidaga bosim va temperaturan sezuvchi kurilmadir. Radiopilyulyalar shu parametrlarning birini tekshirishga muljallangan, radiopilyulya generatoridan chikayotgan tebranishlar chastotasi shular ta’sirida uzgaradi. Radiopilyulya xazm yulidan bemalol utib, me’da va ichakning barcha bulimlaridagi kislotali yoki ishkorli muxit darajasi, bosim va temperatura xakida betuxtov axborot berib turadi.

O”GIZ BUSHL IGIDA OVQAT XAZM BO‘LISHI

Ovqat ogiz bushligidayok kayta ishlana boshlaydi: maydalanadi, sulak bilan xullanadi va ovkat lukmasi shakllanadi. Ovkat odamning ogiz bushligida kariyb 15-18 sekund turadi, sung yutiladi, ya’ni til muskullarining kiskarishi natijasida xalkum (yutkun) va kizilungachga itariladi. Ogizga olingan ovkat ta’m bilish, taktil, temperatura, retseptorlarining ta’sirlovchisidir. Ta’m bilish retseptorlari tilning shillik pardasida buladi, taktil, temperatura, shuningdek ogrik sezish retseptorlari ogiz bushligining shillik pardasiga yoyilgan. Bu retseptorlardan keluvchi impulslar uchlik nerv, yuz va til-xalkum iervlarining markazga intiluvchi tolalari orkali nerv markazlariga boradi. Natijada sulak, me’da va me’da osti bezlarining sekretsiyasi refleks yuli bilan kuzgalib, chaynash va yutish xarakat aktlari yuzaga keladi.

Chaynash

Ovqat chaynov muskullarining kiskarishi tufayli chaynaladi, bunda pastki jag yukori jagga nisbatan xarakatlanadi. Jag xarakatlanganda yukori va pastki tishlar bir-biriga tegadi-dg ovkatni uzib, kesib va maydalab beradi. CHaynashning axamiyati ovkatni mexanik ishlash va maydalashdan iborat. Ayni vaktda ovkat sulak bilan xullanib, yumshab, yutish uchun kulay xolga keladi.

Sulak bezlari

Uch juft yirik sulak bezi: kulok oldi, jag osti va til osti bezlari, shuningdek til yuzasida va tanglay bilan yuzning shillik pardalarida joylashgan kupgina mayda bezlarning yullari ogiz bushligiga ochiladi. Sulak bezlarida ip singari chuziluvchi yopishkok sekret chikaruvchi. shilimshits xujayralar va seroz yoki ok sillik sulak deb ataluvchi suvday suyuk sekret chikaruvchi seroz xujayralar bor. Kulok, oldi bezi va tilning yon yuzalaridapi bezlar seroz xujayralardan tuzilgan. SHilimshik xujayralardan tuzilgan bezlar - shilimshits bezlar til ildizida, kattik va yumshok tanglayda buladi. Jag osti va til osti bezlarida shilimshik xujayralar xam, seroz xujayralar xam bor, ular aralash bezlardir. Lunj, labning va til uchining shillik pardalarida xam aralash bezlar bor. Seroz va shilimshik xujayralardan tashkari, sulak bezlarida sekretor xujayralarning ostida joylashgan mioepitelial xujayralar xam bor. Ular kiskarib, sulakni bezning mayda yullaridan sikib chikaradi.

Sulak ajralishini tekshirish metodikasi

Xayvonlardagi sulak bezlarining funksiyasini urganish uchun I. P. Pavlov chitsaruv yuli fistulasi kuyish operatsiyasini taklif kilgan. Buning uchun kulok oldi yoki jag osti bezining papillasi atrofidagi bir parcha shillik parda bilan birgalikda kirkib olinib, teri jaroxatiga chikariladi va lunjning tashki yuzasidagi teriga tikib kuyiladi. SHunday fistulani urnatib, xayvonda sulak ajralishini kup yillar mobaynida kuzatish mumkin. Sulak bezlari yullarining fistulalari ba’zan (masalan, yarador bulgandan keyin yoki ba’zi kasalliklar okibatida) odamda xdm uchrashi mumkin. Odamda jag osti yoki kulok oldi bezining yuli ochiladigan joyidagi shillik pardaga kichkina metall voronka - Leiti-Krasnogorskiy kapsulasini kuyib sulak olish mumkin.

Sulakning tarkibi va xossalari

Turli bezlarning sulagi xar xil konsistensiyali: jag osti va til osti bezlari kulok oldi beziga Karaganda yopishkokrok va kuyukrok sulak chikaradi. Sulak konsistensiyasidagi bu fark undagi oksil modda - mutsinga boglik. Mutsin sulakni uziga xos shilimshik va sirpanuvchan kiladi, sulak bilan xullangan ovkatni yutish shu tufayli oson buladi. Mutsindan tashkari, sulakda ozgina oksil - globulin, aminokislotalar, kreatinin, siydik kislotasi, mochevina, shuningdek anorganik tuzlar bor. Bu modsalarning xammasi sulakning kattik koldigini (0,5-1,5%) xosil kiladi. Uning 2/3 kismi organik modsalarga, 1/3 kismi esa mineral tuzlarga tugri keladi. Sulak sal-pal ishkoriy reaksiyali buladi. Itning biror bezi chikaradigan sulakning mikdori va tarkibi sekretsiyaga sabab buladigan ta’sirotning xossalariga, ya’ni ogiz bushligiga kiritilgan modsalarning xossalariga karab uzgaradi. Maydalangan kuruk ovkat ogiz bushligidagi retseptorlarning kuchli mexanik ta’sirlovchisidir. U nam ovkatga Karaganda kuprok sulak ajralishiga sabab buladi. SHuning uchun suxari nonga, gusht esa gusht talkoniga Karaganda kuprok sulak chikishiga sabab buladi. Aksari ovkat moddalar berilganda itning sulak bezlaridan ajraluvchi sulakdagi organik moddalar, masalan, mutsin, rad etiluvchi moddalar, masalan, daryo kumi, xlorid kislota yoki achchik moddalarni ogizga solish bilan chikadigan sulakdagiga nisbatan 4 baravar kuprok buladi. Rad etiluvchi moddalar (ya’ni xayvon tuflab tashlaydigan moddalar) ogizga kiritilganda ajraladigan sulak shu moddalarni suyultirish va ogiz bushligidan yuvib chikarishga xizmat kiladi (D. A. Biryukov ma’lumotlariga kura, turli ta’sirlovchilar odam ogziga kiritilganda sulakdagi kattik moddalar mikdori itdagidek tafovut kilmaydi). Odam eydigan ovkatning turiga karab sutkasiga ajraladigan sulak mikdori uzgarib turadi, u urta xisobda 1 OOO-1200 ml ga teng.