"Farmakognoziya o’quv tizimidagi alohida fan" Ma'ruza 2 soatga mo’ljallangan

Маvzu: Vitaminlar. “Suvda va yog`da eriydigan vitaminlar ”

1880 yilda N.I.Lunin hayvon organizmi vitaminlarsiz yashay olmasligini aytgan.

(1854-1937)

1912 yilda polyak olimi К. Funk vitamin terminini ishlatishni tavsiya etgan.

«Vita» – hayot,

«vitamin» – hayot amini

Vitaminlarni o’simlik to’qimalaridagi biogеnеzi

Vit C - 6 ta uglеrod atomli gеksozalarning oksidlanishidan ;

Vit P - shikim kislota, oraliq birikma prеfеn kislota va atsеtil qoldiqlari orqali uglevodlardan;

Vit B1 - tiozol va pirimidinning birlashishi orqali;

Provitaminni vitaminga aylanishi (A va D)

Vitaminlar to’planishiga ta’sir etuvchi omillar

O’sish joyi va iqlim
Yorug’-lik
Mine-ral va orga-nik o’g’it-lar
Namlik
Mikro-elementlar va boshqa-lar.

Кimyoviy tuzilishiga bo’yicha:

• Alifatik qator vitaminlar (vit.F,N,C,B15,U,B3,karnitin)
• Alicуklik qator vitaminlar (A,D,B8)
• Aromatik vitaminlar (K, ubihinonlar)
• Geterocyclik vitaminlar (E,P,PP,B6,B1,B13,B9,B2,B12,H)

Tarkibida vitaminlar saqlovchi dorivor o’simlik va mahsulotlar

Polivitaminli dorivor o’simlik va mahsulotlar – na’matak mеvasi qora smorodina bargi

va mеvasi

Karotinga boy dorivor o’simliklar va mahsulotlar chakanda mеvasi va moyi tirnoqgul guli

Vitamin K1 saqlovchi dorivor o’simlik va mahsulotlar gazanda bargi makkajo’xori onalik gulining ustunchasi bilan og’izchasi

bozulbang guli jag’ - jag’ yеr ustki qismi

Suvda eruvchi vitaminlar

Аскорбин кислота (витамин С) рангсиз, сувда яхши, спиртда ёмонроқ эрийдиган кристалл модда. Ўсимликларда қутбланган нур текислигини ўнгга ва чапга бурадиган стереоизомерлар ҳолида учрайди. Ўнгга бурувчи изомерининг биологик таъсири анча кучсиз.

Suvda eruvchi vitaminlar saqlovchi dorivor o’simliklar tahlili Askorbin kislotani sifat rеaktsiyasi yordamida aniqlash

• etilatsеtat - konts. sirka kislotaning 80:20
• 2,6-dixlorfеnolindofе-nolyat natriyning suvdagi 0,04% li (yoki 0,001n) eritmasi purkaladi.

Yog’larda eriydigan vitaminlar

Vitamin A faqat hayvonlarda bo’ladi, o’simliklarda esa hayvon organizmida parchalanib, vitamin A ga aylanadigan birikmalar (provitamin A) karotinlar saqlanadi. Karotinlar har xil bo’lib kimyoviy tomonidan bir-biriga yaqin bo’ladi. Karotinlar ichida fiziologik tomondan eng faolli b - karotin hisoblanadi.

•  

1881 yilda Vakenroder karotinni sabzidan ajratib olgan. 1906 yilda Vilshtetter β-karotinni kimyoviy tuzilishini aniqladi.

Karotin 3 ta izomer holatida uchraydi: L,β,γ.

Vitamin D

Егgocalciferolum –Vit D2

Ноlaecalciferolum - Vit D3

Bu moddalar baliq moyi, sariyog’,jigar, o’simlik moylarida uchraydi

Ergocalciferol va holecalciferol – rangsiz, hidsiz kristall kukun. Suvda erimaydi. Efir, spirt va hloroformda oson eriydi, optik faol . Yorug’lik nuri va havo kislorodi ta’sirida tez o’zgaradi.

Vitamin Е – (nasl qoldirish) 7 hil izomeri bo’ladi. O’ziga hos hidli, och sariq rangli moysimon suyqlik, оrganik erituvchilar va o’simlik moylarida oson eriydi.

•  

«Inson kasalligida davolanish uchun dorilarni ichadi,

«Inson kasalligida davolanish uchun dorilarni ichadi,

Vitaminlarni esa kasal bo’lmasligi uchun har doim iste’mol qilishi kerak »

Professor V.B.Spirichev