Фармацевтика таълим ва тадқИҚот институти “тасдиқлайман”

Logistik zanjir- bu chizikli tartibga solingan ko‘plab jismoniy va yuridik shaxslarning (ishlab chiqaruvchilar, distribyutorlar, umumiy foydalanadigan omborlar) ko‘pligi bo‘lib, ular tashqi moddiy oqimni bir logistik tizimdan boshqa logistik tizimga etqazib berish bo‘yicha (agar ishlab chiqarish iste’moli bo‘lsa) yakuniy iste’molchiga etqazib berish bo‘yicha (noishlab chiqarish iste’moli, shaxsiy iste’mol)operatsiyalarni amalga oshiradilar. Umumiy xolatda logistik zanjir ishlab chiqaruvchi, iste’molchi, vositachi va tashuvchilarni birlashtiradi.
Tovar xarakatining kanallari
Farmatsevtik bozorda tovar xarakatining kanallari bir yoki bir necha kompaniyalar bilan amalga oshirilmoqda, ular dori vositalarini so‘nggi iste’molchiga etqazib berishda ishtirok etadi va ularni tovar xarakatining ulgurji va chakana savdo korxonalari deb ta’riflash mumkin.
Tovar xarakatining kanallari- bu tashkilot yoki aloxida shaxslarning maxsulot (xizmat)ni ishlab chiqaruvchidan to iste’molchiga bo‘lgan yo‘ldir.
Tovar xarakatining 2ta asosiy turi mavjud:

• 
  To‘g‘ri
  
• 
  Egri
  

Agar maxsulot ishlab chiqaruvchidan bevosita iste’molchiga etib borsa, bu kanal to‘g‘ridir. Bunda faqat 2 ta qatnashuvchi ishtirok etadi.
To‘g‘ri kanallarning yana bir nomi bu-nol darajali kanal.
Egri (ko‘p darajali)kanal – maxsulotni ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga vositachilar tizimi orqali sotilishi.
Tovar xarakati kanallari vertikal va gorizontal bo‘lishi mumkin:
- vertikal tovar xarakati kanallari yagona tizim sifatida ish ko‘rsatadi, ishlab chiqaruvchi, ulgurji va chakana vositachilar, iste’molchilarni o‘z ichiga oladi. Ular umumiy maqsadlarni ko‘zlaydi va birlashgan nazoratda xizmat qo‘rsatadi;
- gorizontal tovar xarakati kanallari, bir qancha firmalar birlashmasi bo‘lib, aniq bozorni egallash uchun mo‘ljallangan.
Savdo qilish tarmog‘ining asosiy faoliyat turlari
Mahsulot turlariga qarab savdo tarmog’i, hududlar bo’yicha savdo qilish tarmog’i
Savdo qilish tarmog‘ini shakllantirish 3 ta asosiy omillarga bog‘liq:

• 
  mahsulot turi;
  
• 
  bozorning geografik ko‘lami;
  
• 
  iste’molchining fe’l-atvori.
  

Ularga muvofiq savdo tarmog‘ining 3 asosiy turlari ajratiladi:

• 
  mahsulot turlari bo‘yicha;
  
• 
  xududlar bo‘yicha;
  
• 
  iste’molchilarning fe’l-atvori bo‘yicha.
  

Mahsulot turiga qarab savdoni tashkil qilishda bir yoki bir necha xil tovar turlariga ixtisoslashtirilgan alohida bo‘linmalar shakllanadi. Qachonki mahsulot nomlari assortimenti bo‘yicha ajralib tursa, va mahsus bilimlarni talab qilsa, shunda bu savdo qilish tarmog‘i afzalroq ko‘riladi.