Farg’ona viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish hududiy markazi Umumiy o’rta ta’lim 10-11 sinflari uchun kimyo fanidan nazorat ishlari to’plami

Farg’ona viloyati xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish hududiy markazi

Umumiy o’rta ta’lim 10-11 sinflari uchun kimyo fanidan nazorat ishlari to’plami (uslubiy ko’rsatma)

2020-yili

Mazkur uslubiy ko’rsatma umumiy o’rta ta’lim maktabi kimyo fanini o’qituvchilari,abiturientlar uchun foydalanishishga mo’ljallangan

Tayyorladilar :
B.Mamadaliyeva Aniq va tabiiy fanlar metodikasi

o’qituvchisi

F.Abduqodirova Bog’dod tumani 30 maktab kimyo fani

o’qituvchisi

Taqrizchilar : N.Azimova Aniq va tabiiy fanlar metodikasi

kafedrasi o’qituvchisi

M.Xolmatova Farg’ona davlat universiteti kimyo

kafedrasi o’qituvchisi

Mazkur uslubiy ko’rsatma XTXQTMOHM ilmiy kengashining 2020 yil ______

dagi ______ sonli yig’ilishida tasdiqlangan

Kimyo o‘z qo‘llarini inson ehtiyoji

uchun zarur bo‘lgan hamma yerga

cho‘zmoqda, qayerga qaramaylik, qayerga

nazar tashlamaylik, hamma joyda kimyoning

tadbiq etilishidan qo‘lga kiritilayotgan

yutuqlar namoyon bo‘ladi.‖

M.V.Lomonosov

KIRISH
0 ‘zining mustaqil ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish yo'lini tanlab olgan 0 ‘zbekiston Respublikasi ta ’lim sohasini ham sobit qadamlik bilan isloh qilib bormoqda. Ayniqsa, “T a’lim to'g‘risida”gi Q onun va “ Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” qabul qilingach, bu boradagi ishlar keng ko’lamga erishdi. Ushbu hujjatlarning talablari asosida bilim va kasb-hunar egallashga bo‘lgan e’tibor kuchayib ketdi.Shu tufayli ta’lim-tarbiya tizimiga yangicha ilmiy-uslubiy yondashuvlar kirib kela boshladi. Bu yondashuvlar, o ‘z navbatida, o'quv jarayonining turli tashkiliy va metodik jamg'armalarida muayyan ijobiy o'zgarishlami sodir etadi, albatta. Ularning ko'pchiligi pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat bilan uzviy bog’liq o‘zgarishlardir. O’quv faoliyati — bu keng ma’noda inson faoliyatining

muayyan maqsadlar yo'nalishida namoyon bolishidir. Bu faoliyat faqat insoniyat jamiyatida amalga oshirilishi sababli, u nafaqat har bir insonning, balki butun jamiyatning manfaatlari va maqsadlariga xizmat qiladi. 0 ‘quv faoliyati-bu insonda muvafifaqiyatli mehnat faoliyatini amalga oshirish imkoniyatini ta’minlash maqsadida uni o‘qitish hamda tarbiyalashga qaratilgan maqsadli faoliyatdir. Ushbu jarayonning mohiyati inson tomonidan to‘plangan taj'riba, bilimlar, malaka va ko'nikmalar shaklida o ‘zgartirish hamda uni o ‘sib kelayotgan avlodga berishdan iborat.

Har bir jamiyatning kelajagi uning ajralmas qismi bo'lgan ta’lim tizimining qay darajada rivojlanganligi bilan belgilanadi. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ning asosiy tarkibiy qismlarini shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan va ishlab chiqarish tashkil etib, ular o‘zaro bog'liq holda namoyon bo'ladi. Dastur kadrlar tayyorlash milliy modelini ro’yobga chiqarishni ,har tomonlama kamol topgan,ta’lim va kasb-hunar dasturlarini ongli ravishda tanlash va kyeinchalik puxta o’zlashtirish uchun ijtimjiy-siyyosiy,xususiy,psixologik va boshqa tarzdagi sharoitlarni yaratishni,jamiyat,davlat va oila oldida o’z javobgarligini his etadigan fuqarolarni tarbiyalashni nazarda tutadi.Shunungdek,kadrlar tayyorlash milliy dasturida ilg’or pedagpgik texnologiyalarni o’rganib,ularni o’quv muassasalarimizga olib kirish zarurligi uqtirilgan.Hozirgi kunda aniq va tabiiy fanlarning o’qitilishiga alohida e’tibor qaratilmoqda.Kimyo fanini o’qitishda malakali kadrlarni tayyorlash,shuningdek, bo'lаjаk kimyo o'qituvchilаrni kimyo fаnini innоvаtsiоn vа ахbоrоt tехnоlоgiyalаri аsоsidа o‘qitishgа tаyyorlаsh, nazariy bilimlar, amaliy ko’nikmalar, kimyoviy hodisa va jarayonlarga uslubiy hamda kompitensiyaviy yondashuv, ilmiy dunyoqarashini shakllantirish kabi vazifalarini bajaradi.

Kimyoni o‘qitishda zamonaviy texnologiyalar fanini bo‘lajak kimyo fani

o‘qituvchilariga:

 kimyo fanining asosiy maqsadi va tushunchalari;

 kimyo fаnlаrini o'qitishning tа'lim-tаrbiyaviy vа rivоjlаntiruvchi funksiyalаrini;

 kimyoning tаkоmillаshtirilgаn аn‘аnаviy mеtоdlаrini o‘ziga xosligi haqida

tasavvurga ega bo‘lishi;

 kimyoni o‘qitishdа zamonaviy tеxnоlоgiyalаr аsоsidа dаrs o'tish mеtоdikаsi

 kimyoviy tаjribаlаr o'tkаzish bilimigа egа bo'lishi tаlаb etilаdi;

 tаjribаlаr o‘tkаzishning dеmоnstrаtsiоnligi ko`rinishini o‘ziga xosligi;

 kimyoni o‘qitishda darsdan tashqari ishlar va sinfdan tashqari

mashg‘ulotlarda zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanishni

loyihalashtirish, usullari haqida bilishi va ulardan foydalana olishi;

 kimyodan ekskursiyalarda o‘quvchilarda bilish faoliyatini faollashtirishni

loyihalashtirish;

 kimyoning dоlzаrb mаsаlаlаrini ilg'аy оlishi vа o'quvchilаrgа yеtаkаzа

оlish mаlаkаsigа egа bo'lishi kеrаk ekanligini o‘rgatadi.
Kimyoni o‘qitishda zamonaviy texnologiyalarini bilish bo‘lg‘usi kimyo

o‘qituvchilarining metodik tayyorgarligini orttirishga zamin tayyorlaydi.

Kimyo o‘qituvchisi o‘zining pedagogik faoliyatida pedagogik zamonaviy

texnologiyalardan foydalanish uchun zarur bo‘lgan bilim, ko‘nikma va

malakalar va komptensiyani egallagan bo‘lishi shart.

Umumiy o’rta ta’lim maktablarida kimyo fanini yangi pedagogik texnologiya usullaridan foydalangan holda kimyoiviy atamalar,qonunlar,nazariyalarni shakllantirish va rivojlantirish orqali kimyoga oid bilimlarni puxta o’zlashtirish va ulardan amaliyotda foydalanish o’qitish ,bilim,ko’nikma,malakalarni tarkib toptirishning ilmiy –metodik asosini yaratishdan iborat. Dars jarayonida o’quvchilarning olgan bilimlarini mustahkamlash,baholab borish maqsadida nazorat savollari va test,yozma ishlardan foydalanishimiz mumkin. Nazorat uchun olinadigan materiallar har bir bo’lim yakunida o’tilgan mavzular asosida tayyorlanadi.

Xulosa qilib aytganda uslubiy ko’rsatma umumiy o’rta ta’lim maktablarida 10-11 sinflarda kimyo fanidan nazorat ishlarini olish,o’quvchilar bilimini baholashda amaliy yordam beradi.

.

Kimyo

10 – sinf

1 – nazorat ishi .

Yozma ish .
1 . Metilamin tarkibidagi (CH₃NH₂) uglerod va azot atomlarining oksidlanish darajasini mos ravishda toping .

2 . Tetraxlor metan (CCL₄) tarkibidagi uglerod atomining oksidlanish darajasini toping .

3 . Metiletilamin CH₃ (C₂H₅) NH molekulasida nechta ,,B” sigma bog’lar bor ?

4 . Quyidagi moddalarda qaysi izomeriya turi kuzatiladi ?

1) CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH₃ va CH₃ – CH(CH₃) – CH₂ – CH₃

2) CH₂=C(CH₃) – CH₂ – CH₃ va CH₃ – C(CH₃) = CH – CH₃

3) CH₃ – CH₂ – C_(H)^(O) va CH₃ – C_(O) – CH₃

4) C_CH3^H = C_CH3^H va C_CH3^H = C_H^CH3

5 . Geometrik (sis – trans – ) izmoeriya hosil bo’lishida qaysi bog’ qantnashadi ?
2 – nazorat ishi .

Yozma ish .

1 . Quyidagi moddalarning ratsional nomenklaturada nomlang .

1) CH₃ – CH_CH3 – CH₂ – CH₃

2) CH₃ – C_CH3^CH3 – CH₂ – CH₃

3) CH₃ – CH_CH3 – C_CH3^CH3 – CH₂ – CH₃

2 . Tarkibida 82,75 % uglerod (massa jihatidan) bor bo’lgan alkanni emperik formulasini aniqlang .

3 . Quyidagi moddalarni sistematik nomenklaturada nomlang .

1) CH₃ – CH_CH3 – CH₂ – CH_CH3 – CH₃

2) CH₃ – C_CH3^CH3 – CH₂ – CH₃

3) CH₃ – C_CH3^CH3 – CH^CH3 – CH₂ – CH₃

4 . Siklopropan yonishidan 132 g CO₂ va 108 g H₂O hosil bo’lsa, sarflangan kislorod massasini aniqlang .

5 . C₅H₁₀ formulasiga mos keluvchi sikloalkanlar strukturaviy formulasini yozing va nomlang .
3 – nazorat ishi .

Test .
1 . Noma’lum spirtning degidratlanishidan 5,6 g alken va 3,6 g suv hosil bo’lgan bo’lsa, alkenning formulasini aniqlang .

A) C₂H₄ B) C₃H₆ S) C₄H₈ D) C₅H₁₀

2 . Quyidagi berilgan formulalar orasidan alkenlarga tegishli bo’lganini yozing .

A) C₂H₂ B) C₆H₆ S) C₃H₈ D) C₅H₁₀

3 . Buten molekulasi tarkibida ,,B” va ,,B” bog’lar nisbatini toping .

A) 11 : 1 B) 1 : 11 S) 12 : 1 D) 11 : 2

4 . Alkenlarda necha xil izomeriya mavjud ?

A) 4 B) 6 S) 3 D) 2

5 . Quyida berilgan alkenlar orasida geometrik izomeriyaga ega bo’lganlarini toping .

A) penten – 1 B) 2 – metal buten – 1

S) 4 – metilgeksen – 2 D) 3 – metiepenten - 2

6 . Quyida berilgan alkenlar orasida geometrik izomeriyaga ega bo’lganlarini toping .

A) propen B) buten – 1 S) buten – 2 D) penten – 2

7 . Quyidagi uglevodorodlarning qaysi biri penten – 1 gomologik qatoriga muvofiq keladi ?

A) CH₃ – CH₂ – CH₃ B) CH₂ = CH – CH₂ – CH₂ – CH₃

S) C₆H₁₄ D) CH₂ = CH – (CH₂)₂ – CH₂ – CH₃

8 . Alkenlarning umumiy formulasini ko’rsating .

A) C_nH_2n B) C_nH_2n+n S) C_nH_2n-2 D) C_nH_2n+1

9 . Buten – 1 bilan buten – 2 bir – biridan nima bilan farq qiladi ?

A) uglerod atomining soniga qarab

B) uglerod zanjirining tarmoqlanishiga qarab

S) nisbiy molekulyar massasiga qarab

D) qo’sh o’rinlarning joylashish o’rniga (holatiga) qarab

10 . 56 g etilen to’liq yonganda necha litr karbonat angidrid (n.sh.da) hosil bo’ladi .

A) 89,6 l B) 80,5 l S) 95,6 l D) 84,4 l

4 – nazorat ishi .

Test .
1 . Quyidagi qaysi birikmada SP – gibridlanish sodir bo’ladi ?

A) etilen B) osetilen S) benzol D) fuladiyen

2 . Quyidagi reaksiyalarning qaysi biri M.G.Kucherov reaksiyasining tenglamasini ifodalaydi ?

A) CH = CH + HOH ^HG++ (CH₂ = CHOH) CH₂ – CHO

B) CH = CH + (O) HOOC – COOH

S) CH = CH + HCN CH₂ = CH – CN

D) CH = CH + CH = CH CH = C – CH = CH₂

3 . Asetilenning yonish reaksiya termokimyoviy tenglamasi quyidagicha :

2C₂H₂ + 5O₂ 4CO₂ + 2H₂O + 2610 kj . 12 litr C₂H₂ yonganda qancha issiqlik ajraladi ?

A) 55 kj B) 45 kj S) 65,25 kj D) 75,25 kj

4 . Ushbu HC = C – CH = CH₂ uglevodorodning sistematik nomenklatura bo’yicha nomini aniqlang .

A) vinilasetilen B) divinil

S) buten – 1 in – 3 D) butin – 1,3

5 . Quyidagi formulalardan alkinlarga tegishlisini belgilang .

A) C_nH_2n-2 B) C_nH_2n S) C_nH_2n+n D) C_nH_2n+1

6 . Rangsiz, suvda erimaydigan, o’ziga xos hidli suyuqlik . Qaynash harorati past, sovutilganda oson qotib, oq kristall moddaga aylanadi . Ushbu fizik xossa qaysi moddaga taaluqli ?

A) asetilen B) benzol S) spirt D) aldegid

7 . Qaysi qatorda faqat kuchli elektrolitlar keltirilgan ?

1 . CH₃COOH, NH₄OH, HNO₂ 2 . Na₂SO₄, AlCl₃, H₂SO₄

3 . Al(OH)₃, NH₄OH, NaOH 4 . NaCL, HF, Zn(OH)₂

5 . H₂SO₃, NH₄OH, H₂CO₃ 6 . CaCl_2, HNO_3, CuSO₄

A) 1, 3, 5 B) 1, 5 S) 2, 4, 6 D) 2, 6

8 . 300 kPa bosimda, harorat 27 ga teng bo’lgan sharoitda 33,24 l vodorod tarkibidagi molekulalar sonini toping .

A) 24,08 * 10²³ B) 12,04 * 10²³

S) 6,02 * 10²² D) 1,505 * 10²⁴

9 . 10,4 g Al(OH)₃ 25,2 g noma’lum kislota bilan qoldiqsiz reaksiyaga kirishishi ma’lum bo’lsa, noma’lum kislotani toping .

A) H₂SO₄ B) HNO₃ S) H₂CO₃ D) H₂SO₃

10 . Kaliy permanganate molekulasida nechtadan ,,B” va ,,T” bog’lar bo’ladi ?

A) 10 : 6 B) 5 : 3 S) 4 : 2 D) 8 : 4

5 – nazorat ishi .

Yozma ish .

1 . Tabiiy gaz tarkibidagi metanni yoqish uchun 11,2 l (n - sh) kislorod sarflangan bo’lsa, hosil bo’lgan karbonat angidrid gazini aniqlang .

2 . Tarkibi C₅H₁₁OH bo’lgan spirtning barcha izomerlarini yozing va nomlang .

3 . Spirtlarning umumiy yonish formulalaridan foydalanib, quyidagi reaksiyani davom ettiring va tenglashtiring .

C₄H₉OH + O₂ ……………..

4 . Agar 43,4 g etilenglikolga natriy metali (yetarlicha) ta’sir ettirilsa, necha litr (n - sh) gaz ajraladi ?

5 . 2, 3 – dimetil butanol – 2 ning struktura formulasini yozing .

6 – nazorat ishi .

Test .
1 . Glitserin va izopropil spirtning sistematik nomenklatura bo’yicha nomi :

A) propantriol – 1, 2, 3 va propanol – 2 B) propandiol – 1, 2 va propanol – 1 S) propanol – 2 va propantriol – 1, 2, 3 D) etandiol – 1, 2 va propanol – 2

2 . Ko’p atomli spirtlarning qaysi reaktiv yordamida aniqlash mumkin ?

A) bromli suv B) kaliy permanganate ertitmasi

S) yangi cho’ktirilgan Cu(OH)₂ D) ishqor eritmasi

3 . Fenol quyidagi qanday xossalarni namoyon qiladi ?

A) asos B) neytral S) kuchsiz asos D) kuchsiz kislota

4 . Quyidagi qaysi birikmalardan etanol olish mumkin ?

1) benzol 2) etilen 3) glukoza 4) sirka kislota 5) fenol 6) metan

A) 2 va 3 B) 2, 4, 6 S) 1, 3, 5 D) 2, 6

5 . 23 g etanolni yondirish uchun (n – sh. da) necha litr havo kerak ?

A) 1,68 B) 16,8 S) 168 D) 1680

6 . Aldegidlar qanday moddalar bilan reaksiyaga kirishadi ?

2) kaliy sulfat 2) kumush I oksidining ammiakdagi eritmasi

3) vodorod (katalizator) 4) mis (II) – gidroksid

A) 1, 3 B) 2, 3 S) 2, 4 D) 1, 4

7 . Quyidagi formulalardan ketonlarga xos bo’lganlari aniqlang .

A) C_nH_2n B) C_nH_2nO S) C₂H_2n+1OH D) C_nH_2n-2

8 . Ketonlar qaysi guruh moddalari bilan isomer hisoblanadi ?

A) aldegid B) spirt S) alken D) benzol

9 . Tarkibida 16 ta sp³ gibritlangan orbital bo’lgan oddiy efir tarkibidagi uglerod atomlarining massa ulushini (%) hisobida aniqlang .

A) 60 % B) 70 % S) 85 % D) 65 %

10 . Qanday reaksiya eterifikatsiya reaksiyasi deyiladi ?

A) karbon kislotaning spirtlar bilan o’zaro ta’sir reaksiyasi

B) moddalardan suvning ajralib chiqish reaksiyasi

S) murakkab afirlarga ishqorlarning ta’sir reaksiyasi

D) kislotalarning ishqorlar bilan o’zaro ta’sir reaksiyasi

7 – nazorat ishi .

Yozma ish .

1 . HO – CH₂ – CH_NH2 - C_OH^O sirin va HS – CH₂ – CH_NH2 - C_OH^O sistein aminokislotalarining strukturaviy tuzilishini chizing va ular tarkibidagi ,,B” va ,,B” bog’lar sonini aniqlang .

2 . 26,7 g massadagi noma’lum aminokislotaning natriy ishqori bilan reaksiya natijasida 5,4 g suv hosil bo’lsa, shu reaksiyaga kirishgan aminokislotaning nomini aniqlang .

3 . Polizobutanning polimerlanish darajasi 550 ga teng bo’lsa, polimerning molekulyar massasini toping .

4 . 60 g massadagi aminokislotalarning natriy ishqori bilan reaksiyasi natijasida 14,4 l suv hosil bo’lsa, shu reaksiyaga kirishgan aminokislotaning nomini toping .

5 . Quyidagi aminokislotaning sistematik nomenklaturada nomlang .

1) CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂ – CH_NH2 – C_OH^O

2) CH₃ – CH₂ – CH₂ – CH_NH2 – CH₂ - C_OH^O
8 – nazorat ishi .

Test .
1 . 1824 – yilda F . Vyoler oksalat kislotani qanday moddadan sintez qilib oldi ?

A) ammoniy sianatdan B) ditsiandan S) atsetilendan D)

2 . Izomeriya tushunchasi kimyo faniga kim tomonidan kiritilgan ?

A) Butlerov B) Berselius S) Vyoler D) Zinin

3 . A . M . Butlerov formulasi C₅H₁₂ bo’lgan pentanni o’rganib, shu tarkibga to’g’ri keladigan necha xil modda bo’lishi mumkinligini aniqladi ?

A) 2 B) 3 S) 9 D) 7

4 . Molekuladagi atomlar soni ortib borishi bilan …….

A) izomerlar soni kamayib boradi B) izomerlar soni ortib boradi

S) izomerlar soni o’zgarmaydi D) to’g’ri javob berilmagan

5 . Uglerod atomlarining bir – biri bilan bog’lanib tarmoqlangan yoki tarmoqlanmagan zanjirlarni hosil qilishi qaysi izomeriya turiga xos ?

A) holat izomeriyasi B) geometrik izomeriya

S) tuzilish yoki zanjir D) sinflararo izomeriya

6 . Funksional guruhning asosiy uglerod zanjiridagi boshqa uglerod atomiga bog’lanib kelishi bilan bog’liq izomeriya qanday nomlanadi ?

A) holat izomeriyasi B) geometrik izomeriya

S) tuzilish yoki zanjir D) sinflararo izomeriya

7 . 1861 – yilda rus olimi A . M . Butlerov qanday moddadan shakarsimon moddani oldi ?

A) chumoli kislotadan B) chumoli aldegiddan

S) benzoldan D) sirka kislotadan

8 . Quyida keltirilgan fikrni davom ettiring . Organik birikmalarning suyuqlanish va qaynash harorati anorganik birikmalarga nisbatan …………

A) yuqori B) past

S) farq qilmaydi D) ayrimlari past, ayrimlari yuqori

9 . Faqat alkanlar keltirilgan qatorni ko’rsating .

A) C₂H₄ , C₇H₁₂ , C₆H₁₄ B) C₃H₈ , C₄H₆ , C₂H₂

S) C₄H₁₀ , C₂H₆ , C₅H₁₂ D) C₂H₂ , C₅H₁₂ , C₄H₆

10 . Quyida berilgan formulalar orasidan alkenlarga tegishli bo’lganini toping .

A) C₂H₂ B) C₆H₆ S) C₃H₈ D) C₅H₁₀

Kimyo

11 – sinf

1 – nazorat ishi .

Test .
1 . Tartib raqami 36 ga teng bo’lgan elementlarda nechta to’lgan pog’ona va pog’onachalar bor ?