Farg‘ona shahar 25-umumiy o‘rta ta’lim maktabi. R. T. Kalonov
Download 5,1 Mb. Pdf ko'rish
|
metodik qòllanma 10-11
|
1. Motorli qayiq daryoda manzilga yetib borish uchun 1,8 soat, qaytib kelish uchun esa 2,4 soat vaqt sarfladi. Agar sol jo`natilsa, manzilga qancha vaqtda yetib boradi? 5-rasm. (Javobi: 14,4 soat). 1.B-n: formula 𝑡 𝑛1 = 1,8𝑠𝑜𝑎𝑡 { 𝜗 𝑛1 = 𝜗 𝑘 + 𝜗 𝑠 (1) 𝜗 𝑛2 = 𝜗 𝑘 − 𝜗 𝑠 (2) { 𝑠 𝑡 𝑛1 = 𝑠 𝑡 𝑘 + 𝑠 𝑡 𝑠 (3) 𝑠 𝑡 𝑛2 = 𝑠 𝑡 𝑘 − 𝑠 𝑡 𝑠 (4) 𝑡 𝑛2 = 2,4𝑠𝑜𝑎𝑡 (3) formuladan (4) ni hadma – had ayiramiz 𝑠 1 = 𝑠 2 = 𝑠 𝑠 𝑡 𝑛1 − 𝑠 𝑡 𝑛2 = 𝑠 𝑡 𝑠 − (− 𝑠 𝑡 𝑠 ) ; 𝑠 𝑡 𝑛1 − 𝑠 𝑡 𝑛2 = 2 𝑠 𝑡 𝑠 ; 1 𝑡 𝑛1 − 1 𝑡 𝑛2 = 2 𝑡 𝑠 ; 2 𝑡 𝑠 = 𝑡 2 −𝑡 1 𝑡 1 𝑡 2 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑡 = 𝑡 𝑠 = 2 𝑡 1 𝑡 2 𝑡 2 −𝑡 1 yechish 𝑡 𝑠 = 𝑡−? 𝑡 = 2∙1,8𝑠𝑜𝑎𝑡∙2,4𝑠𝑜𝑎𝑡 2,4𝑠𝑜𝑎𝑡−1,8𝑠𝑜𝑎𝑡 = 14,4𝑠𝑜𝑎𝑡 ; javob: 14,4soat 2. Metrodagi eskalator odamni 30 s da yuqoriga olib chiqadi. Agar odam va eskalator birgalikda harakat qilsa, 10 s da ko`tariladi. Eskalator tinch tursa odam qancha vaqtda yuqoriga chiqadi? (Javobi: 15 s). 2.B-n: formula 𝑡 𝑛1 = 30𝑠 1) 𝜗 𝑛1 = 𝜗 𝑜 + 𝜗 𝑒 ; 𝑠 𝑡 𝑛1 = 𝑠 𝑡 𝑜 + 𝑠 𝑡 𝑒 ; (1) odam tinch turgani uchun 𝑡 𝑛2 = 10𝑠 𝜗 𝑜 = 0 ; u holda , 1 𝑡 𝑛1 = 1 𝑡 𝑒 ; 2) 𝜗 𝑛2 = 𝜗 𝑜 + 𝜗 𝑒 ; 𝑠 𝑡 𝑛2 = 𝑠 𝑡 𝑜 + 𝑠 𝑡 𝑒 ; (2) ; 𝑠 𝑡 𝑛2 = 𝑠 𝑡 𝑜 + 1 𝑡 𝑛1 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 1 𝑡 𝑜 = 1 𝑡 𝑛2 − 1 𝑡 𝑛1 ; 1 𝑡 𝑜 = 𝑡 𝑛1 −𝑡 𝑛2 𝑡 𝑛1 𝑡 𝑛2 ; 𝑡 𝑜 = 𝑡 𝑛1 𝑡 𝑛2 𝑡 𝑛1 −𝑡 𝑛2 yechish 𝑡 𝑜 −? 𝑡 𝑜 = 30𝑠 ∙10𝑠 30𝑠−10𝑠 = 15𝑠 ; javob: 𝑡 𝑜 = 15𝑠 . I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 9 3. Jism 80 m balandlikdan erkin tushmoqda. Tushishning oxirgi sekundidagi ko`chishni toping. Harakat davomidagi o`rtacha tezligini aniqlang. Jismning boshlang`ich tezligini nolga teng deb hisoblang. (Javobi: 35 m, 20 m/s). 3.B-n: formula ℎ = 80𝑚 ∆𝑠 = 𝜗 0 + 𝑔𝑡 − 𝑔 2 ; 𝜗 0 = 0 ; ∆𝑠 = 𝑔𝑡 − 𝑔 2 ; 𝑡 = √ 2ℎ 𝑔 𝜗 0 = 0 ∆𝑠 = 𝑔√ 2ℎ 𝑔 − 𝑔 2 = √2𝑔ℎ − 𝑔 2 ; ∆𝑠 = √2𝑔ℎ − 𝑔 2 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 𝜗 𝑜′𝑟𝑡 = 𝜗 2 ; 𝜗 = 𝑔𝑡 = 𝑔√ 2ℎ 𝑔 = √2𝑔ℎ ; 𝜗 𝑜′𝑟𝑡 = √2𝑔ℎ 2 yechish 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: ∆𝑠−? ∆𝑠 = √2 ∙ 10 𝑚 𝑠 2 ∙ 80𝑚 − 10 𝑚 𝑠2 2 = 35𝑚 𝜗 𝑜′𝑟𝑡 −? 𝜗 𝑜′𝑟𝑡 = √2∙10 𝑚 𝑠2 ∙80𝑚 2 = 20 𝑚 𝑠 ; javob: ∆𝑠 = 35𝑚 ; 𝜗 𝑜′𝑟𝑡 = 20 𝑚 𝑠 4. Agar vertikal yuqoriga otilgan jism yo`lning oxirgi 1/4 qismini 3 s da bosib o`tgan bo`lsa, u qancha vaqt ko`tarilgan? Uning boshlang`ich tezligi qanday bo`lgan? 6- rasm. (Javobi: 60 m/s, 6 s). 4.B-n: formula ℎ 1 = 1 4 ℎ 𝜗 0 = √2𝑔ℎ (1) ; 𝑡 1 = √ 2ℎ 1 𝑔 = √ 2 1 4 ℎ 𝑔 = √ ℎ 2𝑔 ; 𝑡 1 = √ ℎ 2𝑔 𝑡 1 = 3𝑠 ℎ = 2𝑔𝑡 1 2 (2) 𝑛𝑖 (1) ga qo`ysak , 𝜗 0 = √2𝑔2𝑔𝑡 1 2 = 2𝑔𝑡 1 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 𝜗 0 = 2𝑔𝑡 1 ; 𝑡 𝑘 = 𝜗 0 𝑔 yechish 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗 0 = 2 ∙ 10 𝑚 𝑠 2 ∙ 3𝑠 = 60 𝑚 𝑠 ; 𝑡 𝑘 = 60 𝑚 𝑠 10 𝑚 𝑠2 = 6𝑠 𝜗 0 −? ; 𝑡 𝑘 −? javob: 𝜗 0 = 60 𝑚 𝑠 ; 𝑡 𝑘 = 6𝑠 I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 10 5. Agar boshlang`ich tezliksiz erkin tushayotgan jism oxirgi sekundda 75 m yo`lni o`tgan bo`lsa, u qanday balandlikdan tushgan? Harakatning oxiridagi tezligi nimaga teng? 5.B-n: formula ℎ = 75𝑚 ℎ = 𝑔 2 [(2√ 2𝐻 𝑔 ) − 1] ; 2ℎ+𝑔 2𝑔 = √ 2𝐻 𝑔 ; 2∙75+10 2∙10 = √ 2𝐻 10 𝜗 0 = 0 8 = √ 𝐻 5 tenglamani ikkala tomonini kvadratga ko`taramiz 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 64 = 𝐻 5 ; 𝐻 = 64𝑚 ∙ 5 = 320𝑚 ; 𝐻 = 𝜗 2 2𝑔 ; 𝜗 = √2𝑔𝐻 𝜗 = √2 ∙ 10 𝑚 𝑠 2 ∙ 320𝑚 = √6400 𝑚 2 𝑠 2 = 80 𝑚 𝑠 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: javob: 𝐻 = 320𝑚 ; 𝜗 = 80 𝑚 𝑠 𝐻−? ; 𝜗−? 6. Ikki sharcha bir nuqtadan 20 m/s boshlang`ich tezlik bilan 1 sekund vaqt intervali bilan yuqoriga vertikal otildi. Birinchi sharcha otilgandan qancha vaqt o`tgach, sharlar uchrashadi? 7-rasm (Javobi: 2,5 s). 6.B-n: 𝜗 0 = 20 𝑚 𝑠 ; 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 ; 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑡−? Yechish: Birinchi otilgan sharchaning balandligini ℎ 1 = 𝜗 0 2 2𝑔 va ko`tarilish uchun ketgan vaqtni 𝑡 1 = √ 2ℎ 1 𝑔 formulalardan hisoblaymiz. ℎ 1 = (20 𝑚 𝑠 ) 2 2𝑔 ℎ 1 = (20 𝑚 𝑠 ) 2 2∙10 𝑚 𝑠2 = 20𝑚 ; 𝑡 1 = √ 2∙20𝑚 10 𝑚 𝑠2 = 2𝑠 ; Ikkinchi sharcha bir sekund keyin otilgan 𝑡 2 = 𝑡 1 − 1 = 2𝑠 − 1𝑠 = 1𝑠 ; ℎ 2 = 𝜗 0 𝑡 2 2 formuladan ikkinchi sharchaning 1s vaqt davomida ko`tarilish balandligini hisoblaymiz. ℎ 2 = 20 𝑚 𝑠 ∙1𝑠 2 = 10𝑚 7-rasm. Sharlar orasidagi balandlik farqi 10m. Demak birinchi sharcha pastga tushayotganda 5m masofani, ikkinchi sharcha tepaga ko`tarilayotganda 5m masofani 0,5s vaqt ichida bosib o`tadi.Sharchalar otilish nuqtasidan 15m balandlikda 2,5s vaqt ichida uchrashadi. I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 11 7. Maxovik aylanganda gardishidagi nuqtalar tezligi 6 m/s ulardan o`qqa 1,5 sm yaqin masofada bo`lgan nuqtalar tezligi esa 5,5 m/s bo`lsa, maxovikning radiusi qancha? 8-rasm. 7.B-n: formula 𝜗 1 = 6 𝑚 𝑠 𝜔 1 = 𝜔 2 ; 𝜔 1 = 𝜗 1 𝑅 1 ; 𝜔 2 = 𝜗 2 𝑅 2 ; 𝜗 1 𝑅 1 = 𝜗 2 𝑅 2 ; 𝜗 1 𝑅 1 = 𝜗 2 𝑅 1 −∆𝑅 ; ∆𝑅 = 1,5𝑠𝑚 𝑅 1 −∆𝑅 𝑅 1 = 𝜗 2 𝜗 1 ; 𝑅 1 𝑅 1 − ∆𝑅 𝑅 1 = 𝜗 2 𝜗 1 ; 1 − ∆𝑅 𝑅 1 = 𝜗 2 𝜗 1 ; ∆𝑅 𝑅 1 = 𝜗 2 𝜗 1 − 1 𝜗 2 = 5,5 𝑚 𝑠 ∆𝑅 𝑅 1 = 𝜗 1 −𝜗 2 𝜗 1 ; 𝑅 1 = ∆𝑅𝜗 1 𝜗 1 −𝜗 2 𝑅 2 = 𝑅 1 − ∆𝑅 yechish 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑅 1 = 1,5𝑠𝑚∙6 𝑚 𝑠 6 𝑚 𝑠 − 5,5 𝑚 𝑠 = 18𝑠𝑚 ; javob: 𝑅 1 = 18𝑠𝑚 𝑅 = 𝑅 1 −? 8. Mexanik harakat I g`ildirakdan II g`ildirakka tasma orqali uzatiladi. Agar II g`ildirakning burchak tezligi 100 πs –1 , g`ildiraklarning radiuslari mos ravishda 30 va 10 sm bo`lsa, I g`ildirak minutiga necha marta aylanadi? 9-rasm. 8.B-n: formula 𝜔 2 = 100𝜋𝑠 −1 𝜔 1 𝑅 1 = 𝜔 2 𝑅 2 ; 𝜔 1 = 𝜔 2 𝑅 2 𝑅 1 ; 𝜔 = 2𝜋𝜈 = 2𝜋𝑁 𝑡 𝑅 1 = 30𝑠𝑚 = 0,3𝑚 𝜔 1 = 2𝜋𝑁 1 𝑡 ; 𝜔 2 = 2𝜋𝑁 2 𝑡 ; 𝑁 1 = 𝜔 1 𝑡 2𝜋 ; 𝑁 2 = 𝜔 2 𝑡 2𝜋 𝑅 2 = 10𝑠𝑚 = 0,1𝑚 yechish 𝑡 = 1𝑚𝑖𝑛 = 60𝑠 𝜔 1 = 100𝜋𝑠 −1 ∙0,1𝑚 0,3𝑚 = 100𝜋𝑠 −1 3 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑁 1 −? 𝑁 1 = 100𝜋𝑠 −1 ∙60𝑠 3 ∙2 𝜋 = 1000 𝑚𝑎𝑟𝑡𝑎 𝑁 2 = 100𝜋𝑠 −1 ∙60𝑠 2 𝜋 = 3000 𝑚𝑎𝑟𝑡𝑎 9*. Magnitofon o`ragichi 4 m/s tezlik bilan 40 s da tasmani o`rab oldi. Agar o`ragichning boshlang`ich radiusi 2 sm, oxirgi radiusi 6 sm bo`lsa, tasmaning qalinligini aniqlang.10-rasm. (Javobi: 0,063 mm). I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 12 9*.B-n: formula 𝜗 = 4 𝑚 𝑠 𝑡 = 40𝑠 𝑅 1 = 2𝑠𝑚 = 0,02𝑚 𝑅 2 = 6𝑠𝑚 = 0,06𝑚 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑑−? Formula 𝑅 = (𝑅 2 − 𝑅 1 ) ; 𝑇 = 2𝜋𝑅 𝜗 ; 𝑇 = 𝑡 𝑁 ; 𝑁 = 𝑡 𝑇 ; 𝑑 = 𝑅 𝑁 ; 𝑑 = 𝑅𝑇 𝑡 ; Yechish 𝑅 = 0,06𝑚 − 0,02𝑚 = 0,04𝑚 ; 𝑇 = 2 ∙ 3,14 ∙ 0,04𝑚 4 𝑚 𝑠 = 0,0628𝑠 𝑑 = 0,04𝑚 ∙ 0,0628𝑠 40𝑠 = 0,0000628𝑚 = 0,0628𝑚𝑚 ≈ 0,063𝑚𝑚 Javob: 𝑑 ≈ 0,063𝑚𝑚 10. h balandlikdan 𝜗 0 boshlang`ich tezlik bilan gorizontal otilgan jism borib tushgan nuqtasiga aynan tushishi uchun uni ℎ/3 balandlikdan qanday gorizontal tezlik bilan otish kerak?11-rasm. 10.B-n: formula yechish ℎ ; 𝜗 0 𝑠 1 = 𝜗 0 √ 2ℎ 𝑔 ; 𝑠 2 = 𝜗√ 2ℎ 3𝑔 ; 𝑠 1 = 𝑠 2 ; 𝜗√ 2ℎ 3𝑔 = 𝜗 0 √ 2ℎ 𝑔 ℎ 2 = ℎ 3 𝜗 = 𝜗 0 √ 2ℎ 𝑔 ∙ √ 3𝑔 2ℎ = 𝜗 0 √3 ; javob: 𝜗 = √3𝜗 0 𝑠 1 = 𝑠 2 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−? I bobni yakunlash yuzasidan test savollari 1.Motorli qayiqning daryo oqimi bo`ylab suzgandagi qirg`oqqa nisbatan tezligi 6 m/s, oqimga qarshi suzganda esa 4 m/s. Daryo oqimining tezligi (m/s) nimaga teng? I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 13 1.B-n: formula 𝜗 𝑛1 = 6 𝑚 𝑠 { 𝜗 𝑛1 = 𝜗 𝑞 + 𝜗 𝑠 𝜗 𝑛2 = 𝜗 𝑞 − 𝜗 𝑠 tenglamalarni hadma-had ayiramiz 𝜗 𝑛2 = 4 𝑚 𝑠 𝜗 𝑛1 − 𝜗 𝑛2 = 2𝜗 𝑠 ; 𝜗 𝑠 = 𝜗 𝑛1 −𝜗 𝑛2 2 yechish 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗 𝑠 −? 𝜗 𝑠 = 6 𝑚 𝑠 −4 𝑚 𝑠 2 = 1 𝑚 𝑠 ; javob: 𝜗 𝑠 = 1 𝑚 𝑠 2. Jism 15 m/s tezlik bilan vertikal pastga qarab tashlandi. U 2 s o`tgach qanday tezlikka erishadi (m/s)? 12-rasm. 2.B-n: formula 𝜗 0 = 15 𝑚 𝑠 𝜗 𝑦 = 𝜗 0 + 𝑔𝑡 𝑡 = 2𝑠 yechish 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 𝜗 𝑦 = 15 𝑚 𝑠 + 10 𝑚 𝑠 2 ∙ 2𝑠 = 35 𝑚 𝑠 Javob: 𝜗 𝑦 = 35 𝑚 𝑠 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗 𝑦 −? 3. Jism qanday tezlik bilan vertikal otilsa, u 6 s dan so`ng otilgan joyiga qaytib tushadi (m/s)? 3.B-n: formula 𝑡 = 6𝑠 𝜗 0 = 𝑔𝑡 2 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 yechish 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗 0 −? 𝜗 0 = 10 𝑚 𝑠2 ∙6𝑠 2 = 30 𝑚 𝑠 ; javob: 𝜗 0 = 30 𝑚 𝑠 4. Yuqoriga tik otilgan jismning tezligi 2 s o`tgach, ikki marta kamaydi. U qanday tezlik bilan otilgan? 4.B-n: formula 𝑡 = 2𝑠 𝜗 = 𝜗 0 − 𝑔𝑡 ; 𝑔𝑡 = 𝜗 0 − 𝜗 ; 𝑔𝑡 = 𝜗 0 − 𝜗 0 2 ; 𝑔𝑡 = 𝜗 0 2 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 𝜗 0 = 2𝑔𝑡 𝜗 = 𝜗 0 2 yechish 𝜗 0 = 2 ∙ 10 𝑚 𝑠 2 ∙ 2𝑠 = 40 𝑚 𝑠 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗 0 −? javob: 𝜗 0 = 40 𝑚 𝑠 I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 14 5. Massalari 100 g va 150 g bo`lgan ikki metall sharcha bir xil tezlik bilan tik yuqoriga otildi. Ularning qaysi biri balandroq ko`tariladi? Havoning qarshiligini hisobga olmang. 5.B-n: formula 𝑚 1 = 100𝑔 𝐻 1 = 𝜗 01 2 2𝑔 ; 𝐻 2 = 𝜗 02 2 2𝑔 jismning ko`tarilish balandligi, jism 𝑚 2 = 200𝑔 massasiga bog`liq emas. Shuning uchun ikkala jism ham bir 𝜗 01 = 𝜗 02 xil balanlikka ko`tariladi. 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐻 1 −? ; 𝐻 2 −? 6. Aylanma harakat 50 ta tishi bo`lgan g`ildirakdan 150 ta tishi bo`lgan g`ildirakka uzatilmoqda. Birinchi g`idirak 2 s davomida bir marta to`liq aylanib chiqsa, ikkinchi g`ildirakning aylanish davri qancha?13-rasm. 6.B-n: formula 𝑁 1 = 50 𝑇 1 = 𝑡 𝑛 1 ; 𝑟 1 𝑟 2 = 𝑁 1 𝑁 2 ; 𝑟 1 𝑟 2 = 𝑇 1 𝑇 2 𝑁 1 𝑁 2 = 𝑇 1 𝑇 2 ; 𝑁 1 𝑁 2 = 𝑡 𝑛 1 𝑇 2 𝑁 2 = 150 𝑇 2 = 𝑁 2 𝑡 𝑛 1 𝑁 1 𝑡 = 2𝑠 yechish 𝑛 1 = 1 𝑇 2 = 150 ∙2𝑠 1∙50 = 6𝑠 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑇 2 −? javob: 𝑇 2 = 6𝑠 7. Egri chiziqli tekis harakatda quyidagi kattaliklarning qaysi biri o`zgarmaydi? Javob: A) oniy tezlik moduli; 8. Egri chiziqli tekis harakatda tezlanish vektorining yo`nalishi qanday? A) trayektoriyaning egrilik radiusi bo`yicha markazga; 9. 125 m balandlikdagi minoradan jism 30 m/s tezlik bilan gorizontal yo`nalishda otildi. Jismning uchish uzoqligini aniqlang.14-rasm. I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 15 9.B-n: formula ℎ = 125𝑚 𝑠 𝑥 = 𝜗 0 𝑡 ; 𝑡 = √ 2ℎ 𝑔 ; 𝑠 𝑥 = 𝜗 0 √ 2ℎ 𝑔 𝜗 0 = 30 𝑚 𝑠 yechish 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 𝑠 𝑥 = 30 𝑚 𝑠 ∙ √ 2∙125𝑚 10 𝑚 𝑠2 = 150𝑚 javob: 𝑠 𝑥 = 150𝑚 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑠 𝑥 −? 10. Jism yerdan gorizontga nisbatan 30° burchak ostida 20 m/s boshlang`ich tezlik bilan otildi. Boshlang`ich tezlik vektorining gorizontal va vertikal tashkil etuvchilarini aniqlang (m/s). 15-rasm. 10.B-n: formula 𝛼 = 30° 𝜗 0𝑥 = 𝜗 0 ∙ cos 𝛼 ; 𝜗 0𝑦 = 𝜗 0 ∙ sin 𝛼 𝜗 0 = 20 𝑚 𝑠 yechish 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: cos 30° = √3 2 ; sin 30° = 1 2 ; 𝜗 0𝑥 −?; 𝜗 0𝑦 −? 𝜗 0𝑥 = 20 𝑚 𝑠 ∙ cos 30° = 20 𝑚 𝑠 ∙ √3 2 = 17,32 𝑚 𝑠 𝜗 0𝑦 = 20 𝑚 𝑠 ∙ sin 30° = 20 𝑚 𝑠 ∙ 1 2 = 10 𝑚 𝑠 ; javob: 𝜗 0𝑥 = 17,3 𝑚 𝑠 ; 𝜗 0𝑦 = 10 𝑚 𝑠 II BOB. DINAMIKA Masala yechish namunasi 1. Lift pastga qarab 4,5 m/s 2 tezlanish bilan tushmoqda. Undagi jism og`irligi necha marta kamayadi? 1.B-n: formula 𝑎 = 4,5 𝑚 𝑠 2 𝑃 1 = 𝑚𝑔 ; 𝑃 2 = 𝑚(𝑔 − 𝑎) ; 𝑛 = 𝑃 1 𝑃 2 = 𝑚𝑔 𝑚(𝑔−𝑎) = 𝑔 𝑔−𝑎 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 yechish 𝑛 = 10 𝑚 𝑠2 10 𝑚 𝑠2 − 4,5 𝑚 𝑠2 = 1,818 ≈ 1,82 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑛−? javob: 𝑛 ≈ 1,82 I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 16 2-mashq 1.Uyning tomi gorizontga nisbatan 30 o ni tashkil etadi. Tom ustida yurgan odam oyoq kiyimining tagcharmi bilan tom usti orasidagi ishqalanish koeffitsiyenti qancha bo`lganda, u sirpanmasdan yura oladi?16- rasm. 1.B-n: formula 𝛼 = 30° 𝑃 = 𝑚𝑔 ; 𝑁 = 𝑃𝑐𝑜𝑠𝛼 = 𝑚𝑔𝑐𝑜𝑠𝛼 ; 𝐹 𝑝 = 𝑃𝑠𝑖𝑛𝛼 = 𝑚𝑔𝑠𝑖𝑛𝛼 𝐹 𝑖𝑠ℎ𝑞 = 𝜇𝑁; 𝐹 𝑖𝑠ℎ𝑞 − 𝐹 𝑝 = 𝑚𝑎 ; 𝑎 = 0 ; 𝐹 𝑖𝑠ℎ𝑞 = 𝐹 𝑝 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜇𝑚𝑔𝑐𝑜𝑠𝛼 = 𝑚𝑔𝑠𝑖𝑛𝛼 ; 𝜇 = sin 𝛼 cos 𝛼 ; 𝜇 = tg 𝛼 𝜇−? yechish 1-usul. 𝜇 = sin 30° cos 30° = 1 2 ∙ 2 √3 = 0,577 ≈ 0,58 2-usul. 𝜇 = 𝑡𝑔30° = 1 √3 = 0,577 ≈ 0,58 javob: 𝜇 ≈ 0,58 2. Qo`zg`almas blok orqali o`tkazilgan arqonning uchlariga 50 g va 75 g li yuklar osilgan. Arqon va blok massasi hisobga olinmaydigan darajada kichik. Arqonni cho`zilmas deb olib, yuklarning harakatlanish tezlanishini va arqonning taranglik kuchini toping. 17-rasm. 2.B-n: formula 𝑚 1 = 50𝑔 = 0,05𝑘𝑔 𝑚 2 > 𝑚 1 bo`lganda 𝑇 = 𝑚 2 (𝑔 − 𝑎) ; 𝑇 = 𝑚 2 (𝑔 − 𝑎) 𝑚 2 = 75𝑔 = 0,075𝑘𝑔 𝑚 1 𝑎 = 𝑇 − 𝑚 1 𝑔 ; 𝑚 2 𝑎 = 𝑇 − 𝑚 1 𝑔 𝑔 = 9,8 𝑚 𝑠 2 𝑎 = 𝑔 |𝑚 1 −𝑚 2 | 𝑚 1 +𝑚 2 ; 𝑇 = 2𝑚 1 𝑚 2 𝑔 𝑚 1 +𝑚 2 yechish 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑎−? ; 𝑇−? 𝑎 = 9,8 𝑚 𝑠 2 ∙ |0,05𝑘𝑔−0,075𝑘𝑔| 0,05𝑘𝑔+0,075𝑘𝑔 = 0,245 0,125 𝑚 𝑠 2 = 1,96 𝑚 𝑠 2 𝑇 = 2∙0,05𝑘𝑔∙0,075∙9,8 𝑚 𝑠2 0,05𝑘𝑔+0,075𝑘𝑔 = 0,0735 0,125 𝑁 = 0,588𝑁 ≈ 0,6𝑁 javob: 𝑎 = 1,96 𝑚 𝑠 2 ; 𝑇 = 0,6𝑁 I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 17 3. Arava ustida suyuqlik quyilgan idish qo`yilgan. Arava gorizontal yo`nalishda a tezlanish bilan harakatlanmoqda. Suyuqlik sirti barqaror holatda bo`lganida, gorizont bilan qanday burchak tashkil qiladi?18-rasm. (Javobi: α = tgα). 3.B-n: 𝑎 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝛼−? Javob: 𝛼 = sin 𝛼 cos 𝛼 = 𝑡𝑔𝛼 4. O`zgarmas kuch ta`sirida harakat boshlagan jism birinchi sekundda 0,5 m yo`l bosdi. Agar jismning massasi 25 kg bo`lsa, ta`sir etuvchi kuch nimaga teng? 4.B-n: formula 𝑡 = 1𝑠 𝐹⃗ = 𝑚𝑎⃗ ; 𝑠 = 𝜗 0 𝑡 + 𝑎𝑡 2 2 ; 𝑠 = 𝑎𝑡 2 2 ; 𝑎 = 2𝑠 𝑡 2 ; 𝐹 = 𝑚𝑎 𝑠 = 0,5𝑚 yechish 𝑚 = 25𝑘𝑔 𝑎 = 2∙0,5𝑚 (1𝑠) 2 = 1 𝑚 𝑠 2 ; 𝐹 = 25𝑘𝑔 ∙ 1 𝑚 𝑠 2 = 25𝑁 𝜗 0 = 0 javob: 𝐹 = 25𝑁 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐹−? 5. O`zgarmas kuch ta`sirida harakat boshlagan 50 g massali jism 2 sekundda 1 m yo`l bosdi. Ta`sir etuvchi kuch nimaga teng? 5.B-n: formula 𝑡 = 2𝑠 𝐹⃗ = 𝑚𝑎⃗ ; 𝑠 = 𝜗 0 𝑡 + 𝑎𝑡 2 2 ; 𝑠 = 𝑎𝑡 2 2 ; 𝑠 = 1𝑚 𝑎 = 2𝑠 𝑡 2 ; 𝐹 = 𝑚𝑎 ; yechish 𝑚 = 50𝑔 = 0,05𝑘𝑔 𝑎 = 2∙1𝑚 (2𝑠) 2 = 0,5 𝑚 𝑠 2 ; 𝐹 = 0,05𝑘𝑔 ∙ 0,5 𝑚 𝑠 2 = 0,025𝑁 𝜗 0 = 0 javob: 𝐹 = 0,025𝑁 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐹−? I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 18 6. Liftdagi suv solingan chelakda jism suzib yuribdi. Agar lift yuqoriga (pastga) 𝑎 tezlanish bilan harakatlansa, jismning botish chuqurligi o`zgaradimi? 6.Javob: Lift yuqoriga 𝑎 tezlanish bilan harakatlanganda jelaktagi jism og`irligi 𝑚𝑎 ga ortadi, 𝑃 = 𝑚(𝑚𝑔 + 𝑚𝑎) , shuning uchun jismning suvga botish chuqurligi biroz ortadi. 7. Massasi M bo`lgan silindrga ip o`ralgan. So`ngra silindrni pastga tashlab yuborilib, ipni yuqoriga tortib turiladi. Bunda silindrning massa markazi ipning yoyilishi davrida aynan bir xil balandlikda qoldi. Ipning taranglik kuchi nimaga teng.19-rasm. 7. javobi:19-rasmda ko`rsatilganidek 𝑇 = 𝑃 = 𝑚𝑔 ; 𝑇 = 𝑚𝑔 2 ya`ni ikki marta kichik bo`ladi. 8. Gorizontal joylashgan taxtachada yuk turibdi. Yuk va taxtacha orasidagi ishqalanish koeffitsiyenti 0,1. Taxtachaga gorizontal yo`nalishda qanday 𝑎 tezlanish berilsa, uning ustidagi yuk sirpanib tushadi? 20-rasm. 8.B-n: formula 𝜇 = 0,1 𝐹 𝑡𝑜𝑟 = 𝐹 𝑖𝑠ℎ𝑞 ; 𝑚𝑎 = 𝜇𝑚𝑔 ; 𝑎 = 𝜇𝑔 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 yechish 𝑎 = 0,1 ∙ 10 𝑚 𝑠 2 = 1 𝑚 𝑠 2 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑎−? javob: 𝑎 = 1 𝑚 𝑠 2 9. Qog`oz varaq ustida to`g`ri silindr turibdi. Silindr balandligi 20 sm va asosining diametri 2 sm. Qog`ozni qanday minimal tezlanish bilan tortilsa, silindr ag`darilib tushadi. (Javobi: 𝑎 = 0,1 m/s 2 ). 10. Massasi 6t bo`lgan, yuk ortilmagan avtomobil 0,6 m/s 2 tezlanish bilan harakatlana boshladi. Agar u o`sha tortish kuchida joyidan 0,4 m/s 2 tezlanish bilan qo`zg`alsa, unga ortilgan yukning massasi qancha bo`lgan? (Javobi: 3 t). I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 19 10.B-n: formula 𝑚 1 = 6𝑡 1-usul: 𝐹 1 = 𝑚 1 𝑎 1 ; 𝐹 2 = 𝑚 2 𝑎 2 = (𝑚 1 + 𝑚 𝑦𝑢𝑘 )𝑎 2 𝑎 1 = 0,6 𝑚 𝑠 2 𝑚 1 𝑎 1 = (𝑚 1 + 𝑚 𝑦𝑢𝑘 )𝑎 2 ; 𝑚 𝑦𝑢𝑘 = 𝑚 1 (𝑎 1 −𝑎 2 ) 𝑎 2 𝑎 2 = 0,4 𝑚 𝑠 2 yechish 𝐹 1 = 𝐹 2 𝑚 𝑦𝑢𝑘 = 6𝑡 ∙(0,6 𝑚 𝑠2 − 0,4 𝑚 𝑠2 ) 0,4 𝑚 𝑠2 = 3𝑡 2-usul: 𝐹 1 = 𝐹 2 ; 𝑚 1 𝑎 1 = 𝑚 2 𝑎 2 ; 𝑚 2 = 𝑎 1 𝑎 2 𝑚 1 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑚 𝑦𝑢𝑘 −? yuki bilan avtomobil massasi 𝑚 2 hisoblanadi 𝑚 𝑦𝑢𝑘 𝑚 𝑦𝑢𝑘 yukni hisoblash uchun 𝑚 𝑦𝑢𝑘 = 𝑚 2 − 𝑚 1 𝑚 2 = 0,6 𝑚 𝑠2 0,4 𝑚 𝑠2 ∙ 6𝑡 = 9𝑡 ; 𝑚 𝑦𝑢𝑘 = 9𝑡 − 6𝑡 = 3𝑡 javob: 𝑚 𝑦𝑢𝑘 = 3𝑡 II bobni yakunlash yuzasidan test savollari 1. Gapni to`ldiring. Tinch holatda turgan yoki to`g`ri chiziqli tekis harakatlanayotgan sanoq sistemalari ... deyiladi. B) ... inersial sanoq sistemalari; 2. Massasi 10 kg bo`lgan jism 20 N kuch ta`sirida qanday harakat qiladi? 2.B-n: formula 𝑚 = 10𝑘𝑔 𝑎⃗ = 𝐹⃗ 𝑚 ; 𝑎 = 𝐹 𝑚 𝐹 = 20𝑁 yechish 𝑎 = 20𝑁 10𝑘𝑔 = 2 𝑚 𝑠 2 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑎−? javob: 𝑎 = 2 𝑚 𝑠 2 3. 1 m/s 2 tezlanish bilan yuqoriga ko`tarilayotgan liftda 50 kg massali odam turibdi. Odamning og`irligi qanchaga teng (N)? 3.B-n: formula 𝑎 = 1 𝑚 𝑠 2 𝑃 = 𝑚(𝑔 + 𝑎) 𝑚 = 50𝑘𝑔 𝑃 = 50𝑘𝑔 (10 𝑚 𝑠 2 + 1 𝑚 𝑠 2 ) = 550𝑁 𝑔 = 10 𝑚 𝑠 2 javob: 𝑃 = 550𝑁 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑃−? I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 20 4. Qo`zg`almas blokka arqon orqali massalari m 1 va m 2 bo`lgan yuklar osilgan. Ular qanday tezlanish bilan harakatlanadi? m 1 < m 2 deb olinsin. 21-rasm. 4.B-n: formula 𝑚 1 ; 𝑚 2 𝑎 = 𝑔 |𝑚 1 −𝑚 2 | 𝑚 1 +𝑚 2 𝑚 1 < 𝑚 2 javob: 𝑎 = 𝑔 |𝑚 1 −𝑚 2 | 𝑚 1 +𝑚 2 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑎−? 5. Liftning qanday harakatida undagi jismda yuklama vujudga keladi? Javob: A)Yuqoriga o`zgarmas tezlanish bilan; 6. Yo`ldoshning geostatsionar orbitasi deyilganda nima tushuniladi? C) Yo`ldoshning Yer sirtidan ma`lum balandlikda siljimasdan turish orbitasi; 7. Dinamometr uchlariga ikkita 60 N dan bo`lgan qarama-qarshi kuchlar qo`yilsa, dinamometr necha nyutonni ko`rsatadi? B) 30 8. 3N va 4N kuchlar bir nuqtada qo`yilgan. Kuch yo`nalishlari orasidagi burchak 90°. Teng ta`sir etuvchi kuch moduli qanday (N)? 22-rasm. 8.B-n: formula 𝛼 = 90° 𝐹 = √𝐹 1 2 + 𝐹 2 2 𝐹 1 = 3𝑁 yechish 𝐹 2 = 4𝑁 𝐹 = √(3𝑁) 2 + (4𝑁) 2 = 5𝑁 javob: 𝐹 = 5𝑁 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐹−? III BOB. MEXANIKADA SAQLANISH QONUNLARI Masala yechish namunasi 1-masala. O`zgarmas F kuch ta’sirida vagon 5 m yo`lni bosib o`tdi va 2 m/s tezlik oldi. Agar vagonning massasi 400 kg va ishqalanish koeffitsiyenti 0,01 bo`lsa, kuch bajargan A ish aniqlansin. I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI. 21 1.B-n: formula 𝐹 = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡 𝐴 = 𝐴 0 + 𝐸 𝑘 ; 𝐹 𝑖𝑠ℎ𝑞 = 𝜇𝑃 ; 𝐴 0 = 𝐹 𝑖𝑠ℎ𝑞 𝑠 = 𝜇𝑚𝑔𝑠 𝑠 = 5𝑚 𝐸 𝑘 = 𝑚𝜗 2 2 ; 𝐴 = 𝜇𝑚𝑔𝑠 + 𝑚𝜗 2 2 𝜗 = 2 𝑚 𝑠 yechish 𝑚 = 400𝑘𝑔 𝐴 = 0,01 ∙ 400𝑘𝑔 ∙ 9,8 𝑚 𝑠 2 ∙ 5𝑚 + 400𝑘𝑔 ∙ (2 𝑚 𝑠 ) 2 2 = 996𝐽 𝜇 = 0,01 javob: 𝐴 = 996𝐽 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐴−? Download 5,1 Mb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
kiriting | ro'yxatdan o'tish
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish