Farg’ona Davlat Universiteti Tabiiy Fanlar Fakulteti Biologiya yo’nalishi

Sassiqpopishaklar (Upupidae) oilasiga bitta chug‘urchuqdan kichikroq boshida (ensasida) kattakon kokillitoji, uzun, ingichka, biroz pastga qayrilgan tumshug‘i bo'lgan oddiy sassiqpopishak (Upupa epops) kiradi. U, asosan yerda, daraxtda, tog‘ etaklari va tog’larda 2000 m gacha balandlikda uchraydi. Yevropa, Osiyo va Afrikada tarqalgan. Qishlash uchun shimoliy hududlardan janubga uchib ketadi. O'zbekistonga mart oyining boshlarida uchib keladi. Sentabr-oktabrda uchib ketadi. Up-up-up-up lab ovoz chiqarib sayraydi. Sassiqpopishakning qanoti oq qora yo‘l-yo‘l, sarg'ish jigarrang. Urchish davrida bu qushlar juft- juft bo’lib yashaydi. Tanasining uzunligi o'rtacha 28 sm, vazni 70 g keladi.

Tasqaralar o'laksalar bilan oziqlanadigan yirik yirtqich qushlardan hisoblanadi. Boshi va bo'ynidagi patlari reduksiyalanganligi bilan boshqa yirtqich qushlardan farq qiladi. Tumshug'i nisbatan past, tirnoqlari to'mtoq, o'tkir emas. Shuning uchun tasqaralar tirik o'ljani ushlab turolmaydi. Asosan o'laksalar bilan oziqlanadi. Tipik vakillariga oqbosh qumoy (Gyps fulvus), tasqara (Aegypius monachus) va boltayutar (Gypaetus barbatus) lar kiradi. Bular, asosan tog'larda va ochiq dashtlarda yashaydi. Baland tog'lardagi daraxtlarga uya quradi. Ayrim vakillari (qumoy) koloniya bo'lib uya quradi.


Burgutlar yirik yirtqich qushlardan hisoblanadi, qanotlari keng, qanoti yoyilganda 2,4 m ga yetadi. Burgutlar barmoqlarining uchigacha pat bilan qoplanganligi sababli oilaning boshqa vakillaridan farq qiladi. Tez, ammo og'ir uchadi. MDH da 7 turi uchraydi. O'zbekistonda burgutlar dasht va o'rmonlarda tarqalgan, suv burguti esa suv havzalari bo'yida uchraydi. O'rmon mintaqasida uchraydigan keng tarqalgan turlariga — burgut (Aquila chrysaetus), cho‘I burguti (A. nipalensis) va katta burgut (A. clanga) kiradi. Yerda va ayrim vaqtda butalarda uya quruvchi cho‘l burgutidan tashqari barcha burgutlar daraxt va tog' qiyaliklariga uya quradi. Odatda 2 ta, ba’zan 1—3 ta gacha tuxum qo'yadi. Inkubatsiya davri 40—45 kun.


Bo'rilar MDHda keng tarqalgan. Respublikamizda bo‘ri
cho‘llarda, to‘qaylarda, tog‘ va tog‘oldi hududlarda uchraydi. U lar yil bo‘yi juft bo‘lib yashaydi. Har bir bo‘ri oilasining muayyan yashash maydoni bo‘Iadi va ular bu yashash maydonini qo‘riqlaydi. Bo‘rilar, asosan kechasi ov qiladi. Ularning vazni 40—50 kg keladi. Lekin ular chaqqon va kuchli bo‘lganligi uchun o‘zidan yirik hayvonlarga ham tashlanadi. Bo‘rilar, asosan yovvoyi hayvonlarga va ba’zan uy hayvonlariga hujum qiladi. Ular hayvonlarni yeyishdan ko‘ra ko‘proq g‘ajib tashlab, katta zarar keltiradi. Qutirgan bo‘ri odamga ham hujum qiladi. Urg‘ochi bo‘rilar 4 tadan 12—13 tagacha ko‘zi yumuq bola tug‘adi. Ular 15 yilgacha umr ko‘radi



Kaklik (Alectoris graeca) childan bir oz yirikroq, og'irligi 400—500 g keladi. MDHda keng tarqalgan. Patlari qo‘ng‘ir-kulrang. Kakliklar, asosan Kavkaz, O'rta Osiyo, Oltoyning tog'li hududlarida ko'p uchraydi. O'zbekistonda Qizilqum tog'lari va O'zbekistonning barcha tog'li hududlarida tarqalgan. Ular o'z uyalarini yerni kavlab ichiga xas-cho'p va patlar solib quradi. Uyalariga 12—26 ta tuxum qo'yadi. Tuxumlarini 21 kun bosib yotadi. Go'shti mazali