Фаргона Давлат Университети Табиий Фанлар Факултети

т/р
Одамлар нобуд бўлиш даражаси
Тирик қолиш	Нобуд бўлиш
1	1-кун	93%	7%
2	2-кун	81%	19%
3	3-кун	33%	67%
4	4-кун	19%	81%
5	5-кун	7%	93%
6	6-кун	2%	98%

Зилзила талафотларини камайтиришда яна нималарга эътибор бериш лозим?
Зилзилагача:
1. Сейсмик бардошли иншоотларни лойиҳалаштириш. Биноларни зилзила кучига бардошли қилиб лойиҳалаштириш шарт.
2. Мавжуд иншоотларни мустаҳкамлаш. Эски ва заиф иншоотларда бузилиш хавфининг олдини олиш учун мустаҳкамлаш ишлари олиб борилиши шарт.
3. Қурилиш қоидалари ва меъёрларн. Инсонлар хавфсизлигини таъминловчи пухта ўйланган меъёрлар ишлаб чиқилиши ва амал қилиншпи шарт.
4. Ҳудудларни сейсмик районлаштириш ва ердан фойдаланишни режалаштириш. Сейсмик хавфнинг манбаи бўлган, ер узилмалари, кўчки тарқалган майдонларда қурилиш ишлари бўлмаслиги қатъий маън этилиши лозим.
5. Табиий офатга тайёргарлик. Қутқарув хизмати тайёргарлиги кучайтирилиши ва хавф юзага келган пайтда ҳаракат қилиш режалари ишлаб чиқилиши лозим.
6. Аҳолига таълим бериш ва машқ қилдириш. Инсонлар зилзила ҳақида маълумотга эга бўлишлари ва доимо тайёргарлик чораларини кўриб қўйишлари шарт.
7. Суғурта қилиш. Суғурта тизими зилзиладан талафот кўрган объектларни моддий таъминланиш кафолатини бериши лозим.
8. Олдиндан айтиш ва огоҳлантириш. Алоқа воситаларидан умумий ҳолатда берилган маълумот асосида аҳоли дастлабки тайёргарликни зудлик билан амалга ошириши керак.
Зилзиладан сўнг:
1. Қуткарув хизмати. Малакали мутахассисга эга бўлган хизмат кўрсатиш бўлимлари шикастланганларга тез ёрдам кўрсаташи, ёнғинни назорат қилиши, жамоат тартибини сақлаши ва меъёрий турмуш тарзини тиклашлари шарт.
2. Одамларнинг мустақил ҳаракати. Ҳар бир киши нафақат ўзи тўғрисида, балки бошқалар тўғрисида ҳам қайғуриши ва ёрдам беиши лозим.
3. Қурилиш ташкилотлари. Тегишли ташкилотлар электр манбаи, сув тармоғи, транспорт ҳаракатини тиклаш бўйича кенг кўламли ишларни амалга оширишлари лозим.
4. Моддий ёрдам. Зилзила талафотидан азият чеккан инсонлар, аҳоли ўртасида ҳукумат ёрдами бир хилда бўлишини таъминлашга эришиш лозим.
5. Ижтимоий ёрдам ва ахлоқий тавсия. Жамоат ташкилотлари айрим ёки бир гуруҳ жабрланганларга ёрдам кўрсатиш, кучли қўрқув ва ваҳима ҳолатига тушиб қолган одамларга яқиндан маслаҳат ва тавсия беришлари шарт.
Афсуски, бизда зилзилага кўп тўхталишнинг имконияти йўк. Аммо, юқорида таъкидланган амалий тадбирларни аҳоли ўртасида кенг тарғиб килиб, уларнинг маълум даражада билимларини оширишга эришсак, шунинг ўзи хавфни олдиндан билишликка олиб келади, бу эса айрим тўғри ҳаракат чораларини таъминланганлигидан далолат беради.
Шуни унутмаслигимиз керакки, ҳукумат томонидан қанчалик долзарб қарорлар қабул қилинмасин, “кутқарув хизмати” малакали мутахассислар, замонавий техника билан таъминланмасин, фуқаро муҳофазасига эътибор кучайтирилмасин, республика аҳолиси, айниқса вазирлик, идора, ташкилот раҳбарлари ёппасига тайёргарликдан ўтмаса, бу тадбирлардан кутилганидек натижага эришиш ва энг муҳими хавфнинг олдини олиш, ундан келадиган зарарни камайтириш жуда мушкулдир.