Farg’ona Davlat Universiteti Fizika-Matematika fakulteti Hayotiy faoliyat xavfsizligi yo’nalishi

3. Boshlangich parametrlar usuli

Balka elastik chizigining universal tenglamasi.
Balkaelastikchizigining universal tenglamasidanfoydalangandaegilishdagiko’chishlarnianiqlash soddalashadi.Musbatkuchlar: to’plangan moment m, to’plangankuchRvaqjadallikdagitekis taqsimlangan yuk ta’sir qilayotganbalkaniko’rib chiqamiz (6-shakl). Koordinatalarboshinibalkaning chap uchidagi O nuqtagaqo’yamiz. Tenglamani chiqarishdaquyidagisoddalashtirishusullardanfoydalaniladi: shakl-6.

6. –shakl
1) tashqi to’plangan moment m uchun ko’paytirgich (z -a) = 1 kiritiladi; 2) qavsni ochmay, quyidagi shaklda integrallanadi

1. 
   tekis taqsimlangan yukni balka oxirigacha davom ettiriladi va ayni paytda qiymat jihatdan teng,o’shanday jadallikdagi teskari yo’nalishli yuk qo’shiladi;
   
2. 
   eguvchi moment tenglamasini tuzishda kesim bilan koordinatalar boshi orasida ta’sir qilayotgan kuchlar hisobga olinadi.
   

Balkani qismlarga bo’lib, egilishning differenstial tenglamasini tuzamiz va uni integrallaymiz

I qism .	II qism
III qism
IV qism
V qism

Qismlarsoniqanchabo’lishidanqat’iynazartenglamalardaintegrallashdoimiylariikkitagakeltiriladi.Doimiylartengligi S₁=S₂=...=S vaD₁=D₂=...=Dqo’shniqismlarningchegarasigamoszqiymatlariqo’yiladiganmostenglamalarni taqqoslashdankelib chiqadi.

Masalan: z=s da IIIvaIVqismlarningogishburchaklaritenglamalaridan S₃=S₄ chiqadi.

.

S=El_x₀vaD=El_xf₀ekanliginihisobgaolibvayuklarningko’ptakrorlanishiholiniko’rib chiqib, Vqism umumiytenglamalaridan universal tenglamalarniolamiz:

Kesimlarningogishburchaklari:

(6)

vasalqiliklari:

(7)

Tenglamalardagi₀vay₀ – koordinataboshidagikesimningogishburchagivasalqiligi; m, Rvaq – to’plangan moment, to’plangankuchvateng taqsimlangan yuk jadalligi; a, b, s vad – koordinatalarboshidan yuk qo’yish nuqtasigachamasofalar.

₀va u₀qiymatlarichegaraviyshartlardan, ya’nibalkaning mahkamlanishshartidananiqlanadi (.7 -shakl).

7. - shakl

Misollar
Balkalardeformastiyasinianiqlashgadoirmisollarniko’rib chiqamiz.

1 – misol. Tayanchdato’plangan moment mbilanyuklanganbirqulochlibalkaqulochiningo’rtasidagisalqiliknivatayanchkesimlariningogishburchaklarinianiqlang (8-shakl).

.8 -shakl

Balkaningtayanchreakstiyalari

.

Koordinataboshini chap tayanch V gajoylashtiramiz: shunda u₀=0.

₀ ni aniqlash uchun salqiliklar tenglamasidan da U_s=0 bo’lishi shartidan foydalanib, quyidagini hosil qilamiz:

Bundan

Burchak₀=_V.

z=/2 da balkaqulochiningo’rtasidagi D nuqtadagisalqilik:

z= da S tayanchdagikesimningogishburchagi

9 - shakl
Ko’rinibturibdiki, to’plangan moment qo’yilgantayanchdakesimningogishburchagiqarama – qarshitayanchdagikesimningogishburchagidanikkimartakatta.

2– misol. Birproletli balkaningto’plangankuchRqo’yilgannuqtasidagisalqiliknivatayanchlardagiogishburchaklarinianiqlang (9-shakl).

Balkaningtayanchreakstiyalari

va

Koordinatalarboshini chap tayanch V ga

joylashtiramiz, unda u₀=0.

₀nitopishuchunsalqiliklartenglamasidanva da salqilik u_s=0 ekanligishartidanfoydalanamiz:

bundan

Burchak₀=_V.

Balkaningz=b da to’plangankuchRqo’yilgan nuqtasidagiegilish



da S tayanchdagikesimningogishburchagi

Xususiyholda bo’lganda: kesimlarningogishburchaklari

va va

balkaproletining o’rtasidagiengkattasalqilik

Xulosa:
Juft qutblar sonini o'zgartirish bilan tezlikni rostlashda asosan qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron motorlarda qo'llaniladi. Buning uchun motor staioriga juft qutblar soni turlicha bo'lgan bir necha chulg'amlar yoki qutblar soni o'zgar tirilishi mumkin bo'lgan maxsus chulg‘am (fazadagi har bir g‘altak uchlari tashqaridagi shchitga chiqarilgan bo'ladi) o'rnatilishi lozim. Bunday motorlarni ko'p tezlikli motorlar deb ataladi. 3.60- rasmda statordagi har bir fazasi ikkita g'altakdan iborat bo'lgan chulg'amning ulanish sxemasini ketma-ketdan parallelga o'tkazib, juft qutblar sonini o'zgartirish ko'rsatilgan. Demak, faza g'altaklarini ketma-ket ulashdan (a) parallel ulashga (b) o'tkazilsa, juft qutblar soni ikkitadan birga, ya’ni ikki marta o'zgaradi. Shunga ko'ra, motor ham bir-biridan farq qiladigan ikki xil tezlikka ega bo'ladi. Bunda juft qutblar soni (jp) ning qiymati fazadagi g'altaklar soniga teng yoki undan ikki marta kichik bo'ladi. Agar motor statoriga har bin ikki xil qutblar soniga ega bo'lgan, ya’ni birini p = 8 va p = 4, ikkinchisiniki p= 2 va p= 1 bo'lgan ikki chulg'am o'matilsa, undan quyidagi to'rt xil sinxron tezliklar olish mumkin

Nazorat savollari

1.Balkaning egilgan o’qi nima?

2. Balka ko’ndalang kesimining salqiligi va ogish burchaklari orasida qanday matematik boglanish mavjud?

3.Differenstialtenglamaningishoralariqandayqabulqilinadi?

4.Differenstialtenglamaniintegrallashdanhosilbo’lganixtiyoriyo’zgarmaslarqandaytopiladi?

5.Integrallashdoimiylariqandayshartlardanfoydalanibtopiladi?

6.Balkalaruchunasosannechaxilchegarashartibor?

7.Balkaegilgan o’qiningtaxminiydiffenrenstialtenglamasiyordamidabalkaixtiyoriykesiminingsalqiligivaogishburchagiqandayqilibaniqlanadi?

8. Universal tenglamalarga kiruvchi boshlangich parametrlar qanday aniqlanadi?

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Шатенье Г., Боэ М., Буи Д., Вайан Ж., Веркиидер Д. “Учебник по общей электротехнике” Москва,Техносфера, 2009.-624с. ISBN 978-5-94836-210-перевод с французского к.т.н. В.Н. Грасевича.

2. Левашов, Ю.А., Аксенюк, Е.Б. Л 34 ЭЛЕКТРОТЕХНИКА И ЭЛЕКТРОНИКА [Текст] : учебное пособие. – Владивосток : Изд-во ВГУЭС, 2010. – 192 с.

3. Karimov А.S. Elektrotexnikaning nazariy asoslari: Oliy o’quv yurtlari talabalari uchun o’quv qo’llanma. – Toshkent, 2007 y.