Farg‘ona, 2021-2022 “ Muhandislik kommunikatsiya qurilishi ” kafedrasi

11-MA’RUZA
Mavzu: Suvni yumshatish usullari. Suvni yumshatish usullarning klassifikasiyasi. Suvni yumshatish usullari. Suvni yumshatishning nazariy asoslari, usullarini tasniflash. Suvni yumshatishning reagentli va termokimyoviy usullari.
Reja:
Tabiiy suv tarkibida hamma vaqt har xil ximiyaviy moddalar, tuzlar, gazlar, mexanik aralashmalar (qushimchalar) va organik moddalar bo‘lishi mumkin.
Suvlar tarkibida tuzlarning bo‘lishi suvga qattiqlik beradi. Kalsiy gidrokarbonat va magniy gidrokarbonat karbonatli qattiqlikni hosil qiladi. Bu qattiqlik vaqtincha qattiqlik bo‘lib, uni suvni qaynatish bilan yo‘qotiladi. Suv qaynatilganda gidrokarbonatlar karbonatlarga aylanib, cho‘kmaga tushadi:


Suv qaynatilgandan keyin qoladigan qattiqlik doimiy qattiqlik deyiladi. Doimiy qattiqlikni kalsiy va magniy xlorid iva sulfati hosil qiladi. Karbonat va karbonat bo‘lmagan qattiqlik suvlarning umumiy qattiqligini beradi. Umumiy qattiqlik 1l suvda bo‘lgan milliy gramm ekvivalent magniy va kalsiy ionlaridir.1 mg.ekv.qattiqlik 20.04 mg.l Sa⁺² va 12.16 mg.l.Mg⁺² to‘g‘ri keladi.
Suvlar tarkibidagi ionlarning miqdoriga qarab juda yumshoq, o‘rtacha qattiq,deyarli qattiq va juda qattiq suv deb aytiladi. YUmshoq suv tarkibida 1,5-3,0 mg.ekv Ca²⁺ bo‘lsa,qattiq suv tarkibida 5,6-11,0 mg.ekv.bo‘ladi.
QMQ 2.04.02-19

6.192. Suvni yumshatish uchun quyidagi usullarni qo‘llash lozim:

karbonat qattiqligini bartaraf etish uchun - ohaklash vodorod-kationitli “ochiqqan”lik bilan yumshatib, kationitli tiklash bilan karbonatni yo‘qotish;
karbonatli va karbonatsiz qattiqlikii bartaraf etish uchun - ohak-sodali, natriy-kationitli yoki vodorod-natriy-kationitli yumshatish.
6.193. Er osti suvlarini yumshatishda kationitli usulni qo‘llash lozim; yuza suvlarini yumshatish uchun, qachonki bir vaqtning o‘zida suvni tindirish ham talab etilsa, ohakli yoki ohak-sodali suvni chuqur yumshatish zaruratida esa - so‘ngida kationlash usulini qo‘llaniladi.
Xo‘jalik-ichimlik ehtiyojlari uchun suvlarni yumshatishda reagent usullari (ohakli yoki ohak-sodali) va qisman Na-kationlash usuli qo‘llaniladi.
Er osti suvlarini reagentli yumshatishni yumshatish konstruksiyalarida hosil bo‘lgan chiqindi va cho‘kindilardan tozalashni hisobga olib qo‘llash lozimdir.
6.194. YUmshatish usullari va konstruksiyalarning hisobiy o‘lchamlarini tavsiya etilayotgan 9 ilovaga muvofiq qabul qilish lozim.