Farg‘ona, 2021-2022 “ Muhandislik kommunikatsiya qurilishi ” kafedrasi

Bo‘ylama tindirgichlar To‘g‘ri To‘rt burchak shaklidagi temir beton rezervuarlar (xovuzlar) bo‘lib,ularda suv bo‘ylama yo‘nalishda bosh qismidan oxiriga qarab 5-7 mm/s tezlikda xarakatlanadi.
Tindirgich bosh qismida taqsimlagich va oxirgi qismida toza suv yig‘uvchi, hamda cho‘kma yig‘uvchi qurilmalar bilan jihozlangan.

Ko‘ndalang tindirgichlar kvadrat yoki aylana shaklidagi temir beton rezervuarlar bo‘lib, ularda suv pastdan yuqoriga 2-4 mm/s tezlikda xarakatlanadi. Tindirgich O‘rtasida taqsimlagich truba chekasida esa suv yig‘uvchi qurilmalar bilan jihozlangan. Uning tubi 60^o qiyalikdagi konus shaklida bo‘lib, cho‘kmani yig‘ib va olib ketilishini taminlaydi.
Radial tindirgichlar aylana shaklidagi temir beton rezervuarlar bo‘lib, ularda suv markazdan periferiyaga qarab 5-4 mm/s tezlikda xarakatlanadi. Uning markazida taqsimlagich periferiyasida esa, suv yig‘uvchi lotoklar mavjud. Tindirgich cho‘kma yig‘uvchi aylanuvchan qurilma bilan jihozlangan.

Ushbu ishda laboratoriya sharoitida qattiq jismlarni cho‘kish tezligini va qarshilik koeffitsientini anio‘lash bilan tindirgichlarda cho‘kish jarayoni o‘rganiladi. Bunda cho‘kish tezligi:

V- qattiq jism cho‘kish tezligi, mm/s;

d_q.j.- qattiq jism (sharsimon )diametri, mm;
q – erkin tushish tezlanishi;
Kk_.j., v_suv, _q.j. qattiq jism va suvning zichligi va solishtirma og‘irligi;
Kk_.j. – chqkayotgan jism qarshilik koeffitsienti.
Qarshilik koeffitsienti Kk_.j Reynolpds soniga (R_e) ,bog‘liq
Suvdagi har xil jins zarrachalari turlicha tezlikda cho‘kadi, zarrachalarning cho‘kishi ularning shakliga, kattaligiga, zichligiga, yuzasining tekisligiga, suv haroratiga bog‘liqdir.
Suv harorati 10⁰ bo‘lganda jinslarning sekundiga millimetrlarda cho‘kish tezligini zarrachalarning gidravlik kattaligi deyiladi. Zarrachalarning gidravlik kataligi oshishi bilan suvni kerakli darajada tozalash vaqti kamayadi yo bo‘lmasa suvning tindirgichlarda turish vaqti kamayadi.
Demak, suvni tindiruvchilarda tozalashga ko‘p vaqt ketadi. SHuning uchun amalda suvni qancha tozalash oldindan belgilab olinib, shunga asosan tindiruvchining hajmi aniqlanadi.
Har xil suvlarda jins zarrachalarining gidravlik kattaligi turlicha bo‘ladi, uni anio‘lash uchun tindiruvchi quriladigan suvda texnologik tajribalar o‘tkaziladi yoki xuddi shu suvda ishlayotgan tindiruvchilar samaradorligiga qarab loyihalanadi.
Tindiruvchilarni hisoblaganda jinslar zarrachalarining gidravlik kattaligi Qurilish Normalari va Qoidalari bo‘yicha quyidagicha bo‘ladi: gullagan, har litrida jinslar miqdori 50 milligrammgacha bo‘lsa suvga koagulyant qo‘shilganda sekundiga U₀=0,35—0,45 mm, har litr loyqa suvdagi jinslar miqdori 250 milligrammdan ko‘p bo‘lsa koagulyant qo‘shilganda sekundiga U₀=0,5—0,6 mm, loyqa suvga koagulyant qo‘shilmaganida sekundiga U₀=0,12—0,15 mm olinadi.
Tindiruvchi oldida chqkindili reaksiya kamerasi olinsa, u holda gidravlik tezliklarni 20—30% oshirish mumkin.