Фарғона политехника институти

9-расм. Бикир поливинилхлоридни пармалашда пармалаш меъѐрларининг 
тешик сифатига таъсири (пармалаш бурчаклари ω=27°ва 2ϕ=120° бўлганда) 
а-парма кирганда; б-парма чиққанда
 

---

19 
10-расм. Бикир поливинилхлориднибурчаклари ω=27°ва 2
ϕ=120° бўлган 
парма билан мақбул пармалашмеъѐрлари 
а-совутмасдан; б-совутиш билан 
Шундай қилиб, бикир поливинилхлоридни пармалашда ҳосил бўлаѐтган 
иссиқликни минимал қийматга етказишга интилиш керак экан. Тешик диаметрига 
нисбатан 2 маротаба учун бўлган чуқурликли тешикни пармалаш учун қиринди 
қиринди бурувчи катта ўлчамлардаги ариқчали пармани қўллаш лозим. Пармани 
чархлаш кесиш шароитлари қулайлигини ва ўтиш кучларини (кўндаланг чет 
орқали пайдо бўладиган)камайишини таъминлаши ҳамда кесиш сирти сиртини 
иссиқлик ажраб чиқишини камайтириш мақсадида меъѐрий қийматнинг 1/3 
улушигача камайтириш керак. 
1.2.3 Полиметилметакрилат 
Полиметилметакрилат кесиш билан яхши ишлов берилувчанликка эга ва 
енгил пармаланади. Лекин пармалашнинг номуносиб меъѐрлари шаффоф 
бўлмаган сиртларга ѐпишган тешикларнинг ҳосил бўлашига олиб келади. Шу 
билан бир қаторда полиметилметакрилат шаффофлиги туфайли кенг 
қўлланилмоқда . 
Полиметилметакрилатни 10 мм чуқурликда [2] тешикни пармалаш вақтига 
ўтиш кучи ва парманинг ташқи тезлигининг таъсирини кўрсатади. Парманинг 

---

20 
айланиш тезлиги ва ўтигининг ошиши билан пармалаш тезлиги логрифмик 
муносабат кўринишида ўсиб боради. 
11-расмда тешик ички сиртининг ташқи қиѐфасига парманинг ўтиши ва 
айланиш тезлиги таъсири кўрсатилган [1]. Дарзлар ва эритмаларсиз яхши сифатли 
тешиклар олишни таъминловчи мақбул кесиб ишлов бериш меъѐрлари диапазони 
пармалаш чуқурлигинининг ўсиши билан қисқариб боради. 12-расмда штрихлаш 
орқали турли чуқурликдаги тешикларнинг мақбул пармалаш меъѐрлари 
кўрсатилган. Ушбу маълумотлардан хулоса қилиш мумкинки, чуқур тешикларни 
пармалашда пармани тешикдан тез-тез чиқариб туриш керак. Полиметил-
метакрилатдан ясалган заготовкани пармалашда тешикнинг чиқиш четларида 
дарзлар ҳосил бўлишининг олдини олиш учун планкалар қўйиш мақсадга 
мувофиқ. Тешикка киришда ѐриқларни пайдо бўлиши доимий ўтиш қийматида 
эмас, балки ўтишнинг доимий кучайиши натижасида кузатилар экан (13-расм) [1]. 
Полиметилметакрилатни пармалашда айланма момент (штрих чизиқлар) ва 
ўқда ҳосил бўлган кучлар (туташ чизиқлар)нисбатан катта.Ўтиш ва парманинг 
айланиш тезлигига кесиш кучининг муносабати бошқа пластмассаларни 
пармалашдаги кабидир. 

---

21