Faollashtirish omili sifatida

Kalit so`zlar: 
jamoat, axborot tushunchasi, electron, maxfiy, texnologiya, kompyuter. 
O'tgan asrning saksoninchi yillaridan boshlab, insoniyat jamoat hayotining 
barcha sohalarida bir qator o'zgarishlarga qo'shilib, suvga cho'mdi. Bularning 
barchasi ilg'or, o'sib borayotgan va ommaviy rivojlanishi tufayli «Tecnologías de 
Información y Comunicación (TIC)». Ushbu «TIC» Ular bizning o'tmishimizni yoki 
hozirgi hayotimizni ko'rish, qadrlash yoki baholash tarzimizni o'zgartirgan va hatto 
kelajak sifatida turni tasavvur qilish tarzimizni o'zgartirgan effektlarni yaratdilar. 
O'zgarishlar yoki effektlar, bu bizning tilimizni o'zgartirgan, yaqinda noma'lum yoki 
o'ylab topilgan juda ko'p turli xil yangi so'zlar, tushunchalar va g'oyalarning 
yaratilishi, ishlatilishi va mashhurligi tufayli. Va ushbu nashr bilan biz ushbu 
jihatlarni chuqurroq o'rganib chiqamiz va dolzarb masalalar haqida bir oz ma'lumotga 
ega bo'lamiz «Seguridad de la Información» oqimning muhim jihati sifatida «TIC» 
bugungi insoniyat jamiyati haqida, ya'ni «Sociedad de la Información» XXI asr. 
Axborot xavfsizligi tushunchasi va axborot xavfsizligini ta‘minlash usullari. Tez 
rivojlanib borayotgan axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bizning kundalik 
hayotimizning barcha jabhalariga sezilarli o`zgarishlarni olib kirmoqda. Hozirda 
―axborot tushunchasi‖ sotib olish, sotish, biror boshqa tovarga almashtirish mumkin 
bo`lgan maxsus tovar belgisi sifatida tez-tez ishlatilmoqda. Shu bilan birga 
axborotning bahosi ko`p hollarda uning o`zi joylashgan kompyuter tizimining 
bahosida bir necha yuz va ming barobarga oshib ketmoqda. Shuning uchun 
tomonlama tabiiy holda axborotni unga ruxsat etilmagan holda kirishdan, qasddan 
o`zgartirishdan, uni o`g`irlashdan, yo`qotishdan va boshqa jinoiy harakatlardan 

---

www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022 
Sahifa: 316 
himoya qilishga kuchli zarurat tug`iladi. Ammo, jamiyatning avtomatlashtirishni 
yuqori darajasiga intilishi uni foydalaniladigan axborot texnologiyalarning xavfsizligi 
saviyasiga bog`liq qilib qo`yadi. Axborotning muhimlik darajasi qadim zamonlardan 
ma`lum. Shuning uchun ham qadimda axborotni himoyalash uchun turli xil usullar 
qo`llanilgan. Ulardan biri – sirli yozuvdir. Undagi xabarni xabar yuborilgan manzil 
egasidan boshqa shaxs o`qish imkoniga ega bo`lmagan.
Axborotni himoya qilish deganda:
Axborotning jismoniy butunligini ta`minlash, shu bilan birga axborot
elementlarining buzilishi yoki yo`q qilinishiga yo`l qo`ymaslik;
Axborotning butunligini saqlab qolgan holda, uni elementlarini
qalbakilashtirishga (o`zgartirishga) yo`l qo`ymaslik;
Axborotni tegishli huquqlarga ega bo`lmagan shaxslar yoki jarayonlar orqali
tarmoqdan ruxsat etilmagan holda olishga yo`l qo`ymaslik;
Egasi tomonidan berilayotgan (sotilayotgan) axborot va resurslar faqat
tomonlar o`rtasida kelishilgan shartnomalar asosida qo`llanilishiga ishonish kabilar 
tushuniladi. Axborot xavfsizlig deb, ma`lumotlarni yo`qotish va o`zgartirishga 
yo`naltirilgan tabiiy yoki suniy xossali tasodifiy va qasddan ta`sirlardan har qanday 
tashuvchilarda axborotning himoyalanganligiga aytiladi. Ilgarigi xavf faqatgina 
konfidensial (maxfiy) xabarlar va hujjatlarni o`g`irlash yoki nusxa olishdan iborat 
bo`lsa, hozirgi paytdagi xavf esa kompyuter ma`lumotlari to`plami, elektron 
ma`lumotlar, elektron massivlardan ularning egasidan ruxsat so`ramasdan 
foydalanishdir. Bulardan tashqari, bu harakatlardan moddiy foyda olishga intilish 
ham rivojlandi. Axborotning himoyasi deb, boshqarish va ishlab chiqarish 
faoliyatining axborot xavfsizligini ta`minlovchi va tashkilot axborot zahiralarining 
yaxlitliligi, ishonchliligi, foydalanish osonligi va maxfiyligini ta`minlovchi qat`iy 
reglamentlangan dinamik texnologik jarayonga aytiladi.
Axborotni himoyalashning maqsadlari quyidagilardan iborat:
- axborotning kelishuvsiz chiqib ketishi, o`g`irlanishi, yo`qotilishi,
o`zgartirilishi, soxtalashtirilishlarning oldini olish;

---