Фаннинг ўқув-услубий мажмуаси Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 017 йил мартдаги 17-сонли буйруғига асосан тайёрланган

Археология ва тарихий география.
Қадимги қишлоқ ва шаҳарларларни археология фани аниқлаб берса, тарихий география эса қайси шаҳар ёки қишлоқ эканлигини аниқлайди. Бу илмий йўналишда Ўзбекистонда катта ишлар амалга оширилмоқда. Шамсиддин Камолиддиновнинг Қадимги Бақтрия-Тохаристон, Сўғд, Фарғона ва Шош шаҳар ва қишлоқларининг локализацияси масаласидаги тадқиқотлари мавжуд бўлиб, асосан археологик ёдгорликлар ва уларни форс ва араб манбаларига таққослаб тарихий хулосалар чиқарган.
Археология ва минерология.
Минерология фани тошлар ҳақидаги фан бўлиб, тошларнинг таркибини аниқлайди. Тошлар асосан уч турга бўлинади: 1. Қимматбаҳо (зумрад, олмос, оникс); 2. Ярим қимматбаҳо (стеатит, хлорит, серпантин, мармар) ва 3. Оддий тошлар (оҳак, гипс, дарё тошлари). Таркиби жиҳатдан ҳам тошлар турли хилдир. Юмшоқ, қаттиқ таркибли тошларга ҳам бўлинади. Тошларнинг юмшоқ ёки қаттиқлик даражаси шиша билан аниқланади. Шиша билан тошга чизилганда тирналса юмшоқ, изи қолмаса қаттиқ таркибли дейилади. Масалан, мармар юзасига чизилганда из қолади. Қадимги аждодларимиз деярли барча тошлардан фойдаланган.
Минерология асосида халқларнинг маданий алоқалари жуда яхши кузатилади. Жумладан, Лазурит тоши асосида Бадахшон лазуритининг тарқалиш йўли аниқланган ва тарих фанага энг қадимги йўл – Лазурит йўли тушунчаси киритилган.
Эрон минерологиясига хос бўлган хлорит тошининг тарқалиши бўйича Элам маданиятининг маъданий таъсири аниқланмоқда.
Археология ва топография.
Ёдгорликларнинг топографик плани топография фани ютуқлари асосида олинади. Теодолит, нивелир каби инструментларнинг ишлаш усулини ва археологик тадқиқотларда қўллашни ҳар бир археолог ўзлаштириши шарт. Бунда теодолит ёрдамида ёдгорликнинг реперь точкаси (энг баланд нуқтаси) аниқланади. Реперь нуқтага нисбатан қолган жойларнинг жойлашиши топографик харитага туширилади.
Нивелирь ёрдамида эса олиб борилаётган қазишма майдонида аниқланган девор ёки уй полларининг сатҳи планга туширилиб борилади.