Фаннинг маъруза матни

ОБРЎПАРВАР (АВТОРИТАР) АХЛОҚ
– бир одам – обрў эгаси
инсон учун нима яхшилигини белгилаб беради, ўзни тутиш қонун-қоидалари
ва меъёрларини ҳам ўйлаб топади, ўрнатади.
Обрўпарварлик ахлоқида субъектга, обрў эгасига бўйсуниш, қулоқ
қоқмаслик, ўз индивидуаллигини йўқотиш ҳадислари рўй беради. Лекин,
фожеа шундаки, буни инсоннинг ўзи англамайди: атроф-муҳитдаги обрў
эгасининг улуғлиги, билимдонлиги қаҳрамонлиги, мурувватлилиги, халққа
оталарча ғамхўрлиги ва зарурий қаттиққўллиги ҳақида тўқилган мифлар,
унинг шахсига сиғиниш бунга йўл бермайди. Бундай одамлар жамиятда
асосий кўпчиликни, обрўпарварликнинг моҳиятини тушуниб етган, оммага
қўшилмаган, ўз индивидуаллиги ва ички эркинлигини сақлаб қолган шахслар
эса жуда камчиликни ташкил этади. Натижада жамиятнинг асосий кўпчилиги
эзгулик деб ҳисоблаган нарса аслида ёвузлик бўлиб чиқади, халқ оммаси
англамасдан ёвузликка хизмат қилганини кейин, обрў эгаси шахсига
сиғиниш фош этилганидан сўнггина тушуниб етади. Бунгс мисол тарзида
Сталин, Ҳитлер, ва б. давлат бошқарувини келтириш мумкин.
ИНСОНПАРВАР (ГУМАНИТАР) АХЛОҚ
– бу қонун-қоидалар ва
меъёрларни ўзи яратиши, ўзи бошқариши ҳамда уларга ўзи амал қилиши
билан фарқланади. Инсонпарварлик ахлоқи субъектнинг ўз инсонийлик
табиатини, барча фазилатларни, очиқ-ойдин намоён этишини таъминлайди.
ҚАТЪИЙ АМР –
ахлоқнинг асосий хусусиятларидан бири. Қатъий
амр – ўзини тутишдаги муайян талабни, ахлоқий қонун-қоидаларни
бажаришини тақозо этади. У шахс манфатларини жамият манфаатлари билан
мувофиқлаштиради ва жамият манфаатлари устуворлигини таъминлайди,
айни пайтда шахс эркинлигини чекламайди, фақат ўзбошимчаликка йўл
қўймайди. Унга кўра, бирор инсон иккинчи инсонга восита деб қарамаслиги
лозим. Қатъий амр туғма ахлоқий ҳодиса, унинг талаби сўзсиз ва ихтиёрий

---

тарзда бажарилиши керак; у ихтиёр эркинлиги билан заруриятнинг
мутаносиблигини ифода этади