Fanning maqsad va vazifalari Kimyo fanining paydo bo'lish tarixi. Modda va materiya tushinchalari

Termokimyoviy tenglama issiqlik effekti ko‘rsatilgan balanslangan tenglamadir. Tenglamada qatnashayotgan moddlarning mollar soni va ularning fazaviy (agRejat) holati ko‘rsatiladi. Har qanday jarayondr AH ikki xususiyatga ega: uning ishorasi reaksiyaning ekzotermik (-) yoki endotermik (+) ekanligiga bog‘liq. Qaytar reaksiyalarda to‘g‘ri reaksiya entalpiyasining ishorasiga teskari reaksiya ishorasining aksi bo‘ladi:

2H₂O (s) 2H₂ (g) + O₂ AH = 572 kJ

2H₂ (g) + O- >2H_;O (s) AH = -572 kJ.

Gess qonuni: har qanday reaksiya uchun AH ni topish

Qator hollarda reaksiyani o‘tkazish qiyin yoki umuman o‘tkazib ekstremal sharoitlarda borishi mumkin. Reaksiyani laboratoriyada amalga oshirish mumkin bo‘lsa ham uning issiqlik effektini hisoblash mumkin.

Gess qonuni bo‘yicha jarayonning umumiy issiqlik effekti uni alohida bosqchlari effektlarining summasiga teng:

AH _um = AHi + AH₂ +...+ AH_n(6.8)

Ushbu qonun har qanday jarayon uchun AH moddalarning faqat boshlang‘ich va oxirgi holatlariga bog‘liq bo‘lib, jarayonning borayotgan yo‘liga bog‘liq emasligidan kelib chiqadi. Alohida bosqichlarning termokimyoviy tenglamalarini qo‘shish, ayirish yoki o‘girish mumkin (oxirgi holda bosqichlar AH larining ishorasi o‘zgaradi). Gess qonunini oltingugurtni olingugurt uch oksidigacha oksidlash jarayoniga qo‘llash mumkin. Oltingugurtni kislorodning ortiqcha miqdori ishtirokida yondirganiizda SO2 hosil bo‘ladi:

S (q) + O2 (g) = SO2 (g) AH = -296,8 kJ (i)

Keyinchalik katalizator ishtirokida va temperaturani o‘zgartirib, SO₂

ni SO3 gacha oksidlanadi:

SO2 (g) + / O2 (g) = SO3 (g) AH = -99,2 kJ (2)

Amalda deyarli bormaydgan quyidagi reaksiyaning issiqlik effektini qanday hisoblash masalasi paydo bo‘ladi:

S (q) + i,5 O2 (g) = SO3 (g) (3)

Gess qonuni bo‘yicha (1) va (2) tenglamalarnii qo‘shamiz va tenglamaning ikki tarafida bor bo‘lgan moddalarning formulalarini qisqartiramiz:

S (q) + 1,5 O2 (g) SO3 (g) AH = -396,0

• 
  metallsimon natriy uchun standart holat AH^o_f = 0; lekin uni gaz holatga o‘tkazish
  

uchun AH^of Na(g) = 107,8 kJ issiqlik sarflash kerak.

• 
  molekulalar xolidagi elementlar uchun standart holatda AH^of = 0 ; masalan,
  

AH^of Cl2 = 0 , atom holidagi xlor uchun AH^of Cl = 121,0 kJ.

•ayrim elemetlar bir necha allotropik shaklda bo‘ladi, lekin ularning bittasigina standart holat deb olinadi. Uglerodning standart holati grafit AH^of = 0; kislorodning standart holati azon O3 emas, balki O2 AH^of = 0. Oltingugurtning standart holati monoklinik oltingugurt emas, balki S8, ya‘ni rombik oltingugurt AH^of = 0.

Ko‘pchilik birikmalar uchun AH^o_f ning qiymatlari manfiy, ya’ni ko‘p moddallar ekzotermik reaksiyalar. Quyida keltirilgan moddalarning hosil bo‘lish tenglamalarini yozing va ularning AH^o_f larini ko‘rsating:

1. 
   AgCl2(q); b) CaCO3 (q); c) HCN
   

1. 
   Ag (q) + 0,5 Cl2 (g) = AgCl (q)AH^of = -127 kJ
   
2. 
   Ca (q) + C (grafit) + 2/3 O2 (g) = CaCO3 (q) AH^of = -1206,9 kJ
   

0,5 H2 + C (grafit) + 0,5 N2 (g) = HCN (g) AH^of = 135 kJ.

Boshlang„ich moddalar va mahsulotlarning AH^o_flari bo„yicha reaksiyaning

AH^o_{f reaksiya}ning qiymatlarini topish.

AH^o_f qiymatlaridan turli reaksiyalarning issiqlik effektlarini AH^o_{f reaksiya} hisoblashda foydalanish mumkin. Quyidagi

Boshlang‘ich moddalar va mahsulotlarning AH^of lari bo‘yicha reaksiyaning AH^o_f reaksiyaning qiymatlarini topishning ikki xil yo‘li

^AHrxn ^^mAHf (mahsulot)^- ^^nAHf (reaksiya)

TiCl4 (s) + 2H2O(g) = TiO2 (q) + 4HCl (g)

reaksiya uchun AH^of reaksiya issiqlik effektini
hisoblash kerak.

Gess qonuni va standart holat tushunchasi bo‘yicha AH^o_{f reaksiya} mahsulotlar va boshlang‘ich moddalar hosil bo‘lish issiqliklari summalari £AH^o_f orasidagi farqga teng va reaksiyaning yo‘liga bog‘liq emas. Shularga muvofiq

AH^Of reaksiya = [AH^of TiO2 (q) + 4AH^ofHCl(g)] - [AH^Of TiCL» (s) + 2AN°f^O(g)] Umumiy xolda: AH^o_{f reaksiya} = £mAH^o_f (mahsulotlar) - £nAH^o_f (reagentlar); bu yerda “m” va “n” to‘liq kimyoviy reaksiyaning tenglamasiga mos keluvchi mahsulotlar va reagentlarning mollar soni.
MAVZU 8. KIMYOVIY KINETIKA VA KIMYOVIY MUVOZANAT.

Reja:

1. 
   Kimyoviy kinetika.
   
2. 
   Gomogen sistemalarda kimyoviy reaksiya tezligi.
   
3. 
   Geterogen sistemalarda kimyoviy reaksiya tezligi.
   
4. 
   Kataliz haqida tushuncha. Gomogen va geterogen kataliz. Katalizatorlar va ingibitorlar.
   
5. 
   Kinyoviy muvozanat. Qaytar va qaytmas reaksiyalar. Kimyoviy muvozanat konstantasi, Le-Shatele printspi.