Fan/modul kodi

Depozitdan valyutaga o‘ tish (almashinish) 
Federal zaxira tizimi ochiq bozor operatsiyalarini amalga oshirmasa, 
depozitning valyutaga almashinishi bank tizimida zaxira miqdori darajasiga ta‘ sir 
ko‘ rsatadi. Shunday bo‘ lsada bu kabi almashish pul bazasiga ta‘ sir 
o‘ tkazmaydi, chunki buning sababi FZT zaxiralarga qaraganda pul bazasiga 
ko‘ proq e‘ tibor qaratadi hamda nazoratni amalga oshiradi. Masalan, faraz 
qilaylik rodjestvo bayrami arafasida aholi sovg‘ alar sotib olishni nazarda tutib 
ko‘ proq valyutaga ehtiyoj sezsin hamda naqd shaklda 100 million dolarlik pulni 
schyotidan yechib olsin. Nobank aholining T hisobvarag‘ i quyidagi natijaga ega 
bo‘ ladi: FZT nuqtayi nazaridan olib qaralganda, aholining harakat natijasi shuni 
anglatadiki, 100 million dollarlik qo‘ shimcha valyuta aholi qo‘ lida aylanayotgan 
bir vaqtda bank tizimida zaxiralar miqdori 100 million dollargacha tushib ketadii. 
FZT ning T hisobi quyidagi ko‘ rinishga keladi: FZTning pul majburiyatlariga oid 
sof ta‘ siri yuvilib ketadii; pul bazasiga aholining naqd pulga bo‘ lgan talabining 
oshishi orqali ta‘ sir ko‘ rsatilmaydi. Ammo bundan farqli o‘ laroq, zaxiralar 
bunga ta‘ sir etadii. Zaxira miqdorining bir oz miqdorlarda o‘ zgarib turishi 
depozitdan valyutaga o‘ tish yoki aksincha hollarda vujudga keladi. Shunga 

---

o‘ xshash holatlar pul bazasi uchun tatbiq etilmaydi, chunki u muqarrar 
o‘ zgaruvchi sifatida olinadi.
Moliyaviy institutlarga qarzlar. 
Bizning yuqoridagi mulohazamiz pul bazasining ikkita asosiy xususiyatlarini 
ifodalaydi: ochiq bozor operatsiyalari va moliyaviy institutlarga qarz berish. Bunda 
ochiq bozor operatsiyalaridagi xarajatlar yoki sotish hajmi Fed tomonidan 
qimmatli qog‘ ozlardagi dilerlarga buyruqlar berish bilan to‘ liq boshqariladi, 
markaziy bank buni mustaqil belgilay olmaydi, shuning uchun Fed dan olish 
mumkin bo‘ lgan qarzning miqdorini oldindan aytib bera olmaydi. Federal Zaxira 
diskont stavkani qo‘ llaydi(banklarga beriladigan kreditlarning foiz stavkalari), 
keyin banklar qarz berish haqida o‘ z qarorlarini qabul qilishadi. Fed ning diskont 
stavkasi ta‘ sir qiladigan qarz berish miqdori to‘ liqligicha Fed tomonidan 
boshqarilmaydi; banklarning qarorlari ham ahamiyatga ega. 
Shuning uchun, biz pul bazasini ikkita tarkibiy qismga bo‘ lishimiz darkor: 
biri Fed tomonidan to‘ liq nazorat qila olinadi hamda boshqasi biroz kamroq 
boshqariladi. Biroz kamroq boshqariladigan tarkibiy qism bu Fed tomonidan 
bazaning kreditlar orqali boshqarilishidir. Bazaning qoldiq qismi(qarz berilmagan 
pul bazasi) Fed ning nazorati ostidadir, chunki uning natijalari asosan ochiq bozor 
operatsiyalaridan kelib chiqadi
59
. Qarz olinmagan pul bazasidan Feddan olingan 
qarzlarni ayirish orqali kelib chiqadi, u qarzga olingan zaxiralar deb ataladi: