Fan/modul kodi

MAVZU: PULNING XALQARO MUNOSABATLARDAGI HARAKATLARI 
REJA: 
1.
Pulning xalqaro munosabatlardagi harakatini yuzaga keltiruvchi omillar. 
1.
Erkin ishlatiladigan valyutalar 
2.
Xalqaro rezerv valyutalar 
3.
Qattiq valyutalar va yumshoq valyutalar 
Xalqaro valyuta munosabatlarining rivojlanishida mamlakatlar o'rtasida 
xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi, xalqaro bozor-larning paydo bo'lishi, 

---

270 
xo'jalik yuritishning xalqaro tizimini shaklla-nishi va xalqaro iqtisodiy aloqalarning 
globallashuvi hamda internat-sionallashuvi asosiy omillardan bo'lib hisoblanadi. 
Xalqaro valyuta munosabatlari xalqaro ijtimoiy-iqtisodiy muno-sabatlarni 
rivojlanishi bilan bevosita bogiiq. Xalqaro takror ishlab chiqarish va valyuta 
munosabatlari o'rtasida bevosita va qarama— qar-shi aloqa mavjud bo'lib, ular 
xalqaro daromadli tovarlar, moliyaviy ka-pital va xizmatlarni ayirboshlash 
jarayonida namoyon bo'ladi. 
Mamlakatlar o'rtasida valyuta munosabatlarining holati milliy va xalqaro 
iqtisodiyotning rivojlanishi, mamlakatlar o'rtasidagi siyosiy muhit, shuningdek, 
boshqa qator omillar bilan baholanadi. 
Xalqaro iqtisodiyotning globallashuvi va internatsionallashuvi sharoitida 
ichki ishlab chiqarish jarayonlar tashqi omillarga bog'liq bo'lib qoladi. Jumladan, 
xalqaro ishlab chiqarish, savdo, fan va texnika taraqqiyoti, xorijiy kapitalning 
migratsiyasi kabi boshqa jarayonlar valyuta munosabatlari orqali tartibga solib 
boriladi. Xalqaro valyuta munosabatlarining zaiflashuvi, jahon moliyaviy 
inqirozlari mahalliy va xalqaro darajadagi takror ishlab chiqarish jarayoniga salbiy 
tasir ko'rsatadi. 
Mamlakatlar 
o'rtasida 
xalqaro 
ijtimoiy-iqtisodiy 
munosabatlar-ning 
rivojlanishi xalqaro valyuta munosabatlarining shakllanishi va mazmunan 
rivojlanib, takomillashib borishiga zamin yaratdi. Bu o'z navbatida valyuta tizimini 
shakllanishiga xizmat qildi. 
Valyuta tizimi-
valyuta munosabatlarini tashkil etish va tartibga solish shakli 
bo'lib, mahalliy qonunchilik yoki xalqaro kelishuv asosida mustahkamlanadi. 
Xalqaro iqtisodiy adabiyotlarda-milliy, xalqaro va hududiy valyuta tizimlari 
mavjudligi e'tirof etiladi. 
Dastlab milliy valyuta tizimlari vujudga kelgan. Milliy valyuta tizimlari 
xalqaro amaliyotdagi normalarni inobatga olgan holda mahalliy qonunchilik 
hujjatlari asosida tartibga solinadi. Milliy valyuta tizimi mamlakat pul tizimini 
tashkil etib, erkin ravishda mamlakat hududidan o'zga hududlarda to'lov vositasini 
bajarishi mumkin. Buning uchun qator omillar mavjud bo'lishi lozim. Xususan, 

---

271 
milliy iqtisodiyotning barqarorligi va raqobatbardoshligi taminlangan bo'lishi, 
milliy valyutani sotib olish qobiliyati mustahkam bo'lishi, mamlakat jahon 
xo'jaligida yuqori mavqei va reytingga ega bo'lishi kabilar shular jumlasidandir. 
Xalqaro valyuta tizimining vujudga kelishining asosini mamla-katlarning 
milliy valyuta tizimi tashkil etadi va mamlakatlar o'rtasida o'zaro kelishuvlar 
asosida mustahkamlanadi. Dastlabki xalqaro valyuta tizmining vujudga kelishi 
1850 yillarga to'g'ri keladi. Xalqaro valyuta tizimining barqaror samarali amal 
qilishi, uning tegishli tamoyillariga rioya etilishi, mamlakatlar o'rtasida siyosiy 
iqtisodiy barqarorlik ta'minlanishini talab etadi, aks holda xalqaro valyuta tizimi 
vaqti-vaqti bilan inqirozga uchraydi, buning natijasida amaldagi valyuta tizimi 
barham topib, uning o'rniga yangisi tashkil topadi. 
Milliy va xalqaro valyuta tizimining amal qilishi, ularning elementlarida 
namoyon bo'ladi. 
Milliy valyuta tizimining asosiy