|
Mavzu:O`zbekiston Respublikasi bank tizimi va uning tarkibi
REJA:
1. O‘ zbekiston Respublikasi bank tizimi va uning shakllanishi
2. O‘ zbekiston Respublikasi bank tizimi va banklar faoliyatining huquqiy
asoslari
3. O‘ zbekiston Respublikasi bank tizimining rivojlanish bosqichlari
172
4. O‘ zbekiston Respublikasi bank tizimining tarkibi
1. O’ zbekiston bank tizimining tashkil topishi va rivojlanishi .
Bozor iqtisodiyoti sharoitida mamlakat bank tizimi ikki bog’ indan tashkil
topadi. Bank tizimi-bu malum tarixiy davr ichida shakillangan va tegishli qonun
xujatlari asosida mamlakatda pul kredit munosabatlarini tashkil etadigan va
tartibga soladigan muassasalar majmuidir. Bozor iqtisodioti sharoitida faoliyat
yuritayotgan davlatlarning deyarli barchasida bank tizimi ikki pog’ onadan iborat
bulib, ushbu banklar mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy sharoiti va tarixiy
shakilanishiga
qarab
o’ ziga
xos
xususiyatlar
asosida
faoliyat
yuritiladi.O’ zbekiston ham bank tizimi ikki pog’ onadan iborat bulib ularning
faoliyati tegishli qonun hujjatlari asosida tartibga solinadi. Ikki pog’ onali bank
tizimida banklar-emission bank (Markaziy bank) va emission bulmagan (tijorat
banklari, kredit uyushmalari, mikro-kreditdav tashkilotlar, lombardlar) banklardan
tashkil topadi.
O’ zbekitoston ikki pag’ onali bank tizimining shakillanishi 1987-1990
yillarda, sobiq Davlat bankini islox qilish davriga tigri keladi.O’ sha davrda asosiy
e’ tibor monopol emission bank xisoblangan .Davlat bankining tashkiliy
tuzulmasini keskin o’ zgartirish orqali, iqtisodiyotni rivojlantirish va mijozlar
bilan ishlaydigan ixtisoslashgan banklarni tashkil etishga qaratiladi . Bank tizimida
mustaqillikgacha bulgan davrda amalga oshirilgan isloxatlarning asosiy
konsepsiyasi sifatida quyidagilarni keltirish mumkin :
Ikki pog’ onali bank tizimini tashkil etish .
Davlatning
ixtisoslashgan
banklari
xujalik
xisobi
o’ zini
o’ zi
moliyayashtirilishda o’ tkazish ;
Xujalik yurutuvchi subektlariga yangi bank xizmatlarini taklif etish
zamonviy hisob-kitob shakllarini va kredit munosabatlarini amalyotga joriy etish
masalalari shular jumlasdandir.
173
O’ zbekiston Respublikasi Markaziy bankining muassasalari barcha soliqlar
va boshqa majburiy tulovlarini tulashdan ozot qilinadi, yagona ijtimoiy tulov
bundan mustasno.
Markaziy bank mamlakat banklarining banki hisoblanib tug’ ridan-tug’ ri
aholi va mijozlarga bank xizmatlarini kursatmaydi.” Markaziy bank tug’ risida” gi
Qonunning 31 modasida belgilangan holatlar bundan mustasno. Unga ko’ ra
Markaziy bank, qonun xujatlarida nazarda tutulgan tartibga va sharoitda davlat
xokimyati va boshqaruv organlari ayrim, davlat qumitasi va muassasalar va
tashkilotlarning asosiy hisob varoqlarida xizmat kursatish buyicha bank
aperatsiyalarini amalda oshirish.
Monetar siyosatini hamda valyutani tartibga solish soxasidagi siysatni
shakilantirish qabul qilish va amalga oshirish.
O’ zbekiston Respublikasi hisop kitobining samarali tizimini tashkil etish va
taminlash;
Banklar kredit uyushmalari, mikrokiridid tashkilotlari va grovxonlar
faoliyatini litsenziyalash xamda tartibga solish, banklar kredit uyushmalari,
mikrokredit tashkilotlari va garovxonalarni nazorat qilish, qimqtli qog’ ozlar
bilankalari ishlab chiqarishni litsenziyalash ;
O’ zbekiston Respublikasining rasmiy oltin valyuta rezervlarini, kelishuvga
binoan xukumat rezervlarini qushgan xolda saqlash va tasavur etish;
Mamlakatda yagona emission organ vazifasini amalda oshiriladi . Markaziy
bank o’ tgan yil faoliyatini mustaqil auditor tashkilotlar tekshirividan keyin
hisobotni keyingi yilning 15-mayidan kechiktirmasdan Oliy Majlis Senati ko’ rib
chiqishi uchun taqdim etadi va hisobot beradi .
Markaziy banking oily organi uning Boshqaruvidir. Boshqaruv Markaziy
bank sifatida va faoliyatning asosiy yunalishlarini belgilab beradi, bankni
boshqaradi .Boshqaruv tarkibida markaziy Markaiy bank Raisi, uning
urinbosarlari, shuningdek, bankning asosiy bulinma raxbarlari kiradi.
Boshqaruvining majlislari oyiga kamida bir marta o’ tkazib turiladi,
boshqaruv majlisida quyidagi masalalar kurib chiqiladi va hal etiladi.
174
Monitor siyosatining asosiy yunalishlarini, shu jumladan, Markaziy
bankning ochiq bozordagi operatsiyalari kulami, Markaziy bankning hisob va
ssuda berishdagi foiz stavkalari hamda banklarning Markaziy bankdai majburiy
rezervlari normasini belgilaydi;
Markziy bankning normative hujtlarni tasdiqlaydi;
Markaziy bankning xalqaro tashklotlardagi ishtiroki masalasini hal qiladi;
O’ zbekiston Respublikasi Hukumatiga beriladigan ssudalar miqdori va
shartlarni tasdiqlaydi;
Banklar uchun iqtisodiy normativlarni va kredit uyushmalari mikrokredit
tashklotlari hamda garovxonalar uchun moliyaviy operatsiyalar o’ tkazish
qoidalarini tasdiqlaydi’ shuningdek ularga rioya etilishini ko’ rib chiqadi
Bank faoliyati bilan shug’ ullanish uchun litsenziyalar berish va ularni
chiqarib olish to’ g’ risida qarorlar qabul qiladi’ kredit uyushmalari’
mikrokredit tashkilotlari va garovxonalar faoliyati shuningdek qimmatli qog’ ozlar
blankalar ishlab chiqarish litsenziyalanishini amalga oshiradi
Markaziy bankning tashkiliy tuzilmasini belgilaydi
Markaziy bank muassasalari hamda korxonalarni tashkil etadi qayta tuzadi
va tugatadi
Markaziy bank xarajatlari va daromadlari smetasini tasdiqlaydi
Markaziy bankning yillik va moliya hisobotlarni ko’ rib chiqadi
Markaziy banknng tarkibiy bo’ limlari muassasalari va korxonalari
raxbarlarini tasdiqlaydi
Markaziy bank tarkibiy bo’ linmalari uning muassasalari va korxonalari
raxbarlarini tasdiqlaydi
Markaziy bank tarkibiy bo’ limlari uning muassaslari va tashkilot
raxbarlarining hisobotlari hamda maruzalarni tinlaydi
Markaziy bank xodimlarini ishga yollash ishdan bo’ shatish ularning
mehnatiga haq to’ lash shartlarini shuningdek ularni kreditlar olishi va aksiyalar
sotib olishi tartibini qonun hujjatlariga muvofiq belgilaydi
175
Markaziy bank vakolati doirasidagi boshqamasalalarni ko’ rib chiqadi va
xal qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
