Fanlari kafedrasi mashina detallari fanidan ma’ruzalar matni angren-2008

Shlitsali birikmalar

Shlitsali birikmalar, tishli birikma, o’yiqli birikma - o’yiqlari va chiqiqlari bo’lgan ikki detalning qo’zg’aluvchi yoki qo’zg’almas birikmasi.

Afzalliklari: detallar valda yaxshi markazlanadi, lozim bo’lgan taqdirda ularni val bo’ylab suriladigan qilib o’rnatish ham mumkin, birikmadagi detallar soni kam, birikma mustahkamligi yuqori, shponkali birikmaga qaraganda bir necha marta ortiq nagruzkaga chidaydi, gupchak uzunligi katta emas.
Kamchiliklari: tayyorlash texnologiyasi murakkab va tannarxi yuqori.

Shlitsali birikma turlari.

Birikma harakteriga qarab : qo’zg’almas va qo’zg’aluvchan turlarga bo’linadi.

Tish formasiga qarab: to’g’ri to’rtburchakli, evol’ventali va uchburchakli profillarga ega bo’ladi.

Shlitsali birikmalar hisobi:

Shlitsali birikkmalar asosan ezilishga hisoblanadi., ya’ni quyidagi shart bajarilishi kerak.

^ эз
_ F_t ^Sсм
 [
' эз
], Н / мм²

bu erda
F_t= 2T / (kz d_o’r ) – bitta tish uzatayotgan kuch, N;
K = 0.75 – kuchning tishlarda teng taqsimlanmasligini hisobga oluvchi koeffitsent; d_o’r = (D + d)/ 2 – birikma o’rta diametri, mm;
S_ez – bitta tishdagi ezilish yuzasi, mm² ;
D - tish cho’qqisi bo’yicha o’tuvchi diametr, mm; d– tish botig’i bo’yicha o’tuvchi diametr, mm;
Z – tishlar soni;
T- burovchi moment, N. Mm;
[σ_ez] – ruxsat etilgan ezuvchi kuchlanish, N/mm²
Yuqoridagilarga asoslanib, ezuvchi kuchlanishni aniqlash formulasini quyidagicha yozishimiz mumkin:

^ эз
_ 2Т
0.75zd _ўр S
эз
 [
' эз ^]

Tish profili to’g’ri to’rtburchak bo’lganda:
S _‘p = [(D-d)| 2 -2f] l_h, mm²
bu erda l_h – tishning ish uzunligi, mm. Tish profili evol’ventali bo’lganda
S = 0.8 ml_h, mm²
Bu erda m – birikma moduli, mm.
Shlitsali birikmalarnihisoblash ketma-ketligi ham shponkali birikmalar kabi amalga oshiriladi. Agar hisoblangan qiymat, ruxsat etilgan qiymatdan 5 % dan ko’p qiymatga farq qilsa, gupchak uzunligi kattalashtiriladi yoki boshqa seriyadagi, ba’zan boshqa profilli shlitsalar tanlanadi va yana hisoblab ko’riladi.
Demak, mustahkamlik nuqtai nazaridan olganda yuqorida hisoblab ko’rilgan birikmalardan eng yaxshisi shlitsali birikma ekan, chunki u ko’rib chiqilgan hol uchun prizmatik shponkalarga qaraganda 3.9 marta, ponasimon shponkalarga qaraganda esa 5.6 marta mustahkamdir.