Fanlari kafedrasi mashina detallari fanidan ma’ruzalar matni angren-2008

Rasm

Doimiy rez’balar. Bu rez’balarda profil burchagi 55⁰ ga teng bo’ladi. Ular asosan chet el mashinalarida qo’llaniladi. (1 dyuym 25.4 mm ga teng).

Rasm

Truba rez’balar. Bu rez’balar profili taxminan metrik rez’ba profiliga o’xshash, lekin o’lchami kichikroq, ya’ni dyuymiy mayda qadamli bo’ladi. Profil burchagi 55⁰ ga teng. Bu rez’balarda radial zazor bo’lmaydi. Ular GOST 6357- 73 bo’yicha tayyorlanadi.

Rasm.

Trapetsiyaviy rez’balar. Bu rez’balarda profil burchagi 30⁰ qilib tayyorlanadi. Ularda F.I.K. uchburchak profilli rez’baga qaraganda katta bo’ladi.
Tirak rez’balar. Ularning profil burchagi 27⁰ ga teng bo’ladi. F.I.K. trapetsiyaviy rez’balarga qaraganda katta.
To’g’ri burchakli rez’balar. Rez’ba profili kvadrat bo’ladi. Profil burchagi
α = 0 bo’lgani uchun, bu turdagi rez’balarning F.I.K. eng yuqori hisoblanadi.
Doiraviy rez’ba. Profil burchagi α = 30⁰ ga teng bo’ladi
Rez’bali birikmalarda o’q bo’ylab yo’nalgan va vint sterjenini cho’zadigan kuch rez’baning hamma o’ramlariga ham bir xilda ta’sir etavermaydi. Bu masalani birinchi bo’lib etuk olim N.E. Jukovskiy tekshirdi. U aniqlashicha rez’baning kuch ta’sir etayotgan tomondan birinchi o’ramda boshqa o’ramlardagiga qaraganda kattaroq kuchlanish xosil bo’ladi.
Amalda rez’balarning mustahkamligini hisoblashda ta’sir etuvchi kuch vint o’ramlari orasida bir xil taqsimlanadi deb qabul qilinadi va rez’ba ish sirtining ezilishi va kesilishi hisoblanadi.
Rez’baning ezilishi quyidagicha hisoblanadi:

^ эз
_ P
Z  d₂  h
 [ _эз ]

bu erda
Z- rez’ba o’ramlari soni
D₂ – rez’baning o’rta diametri
h – rez’ba profilining balandligi.
Rez’balarning kesilishi quyidagicha hisoblanadi:

1. 
   vint uchun:
   

  ^P
 d_1  KH
 [ ]

2. 
   gayka uchun:
   

P
^{ }  d  KH
 [ ]  
P
 d  KH
 [ ]

bu erda
_{K } a  в
S

– rez’baning turini hisobga oluvi koeffitsent.

Uchburchak profilli rez’balar uchun K  0.8
To’g’ri to’rtburchak profilli rez’balar uchun:
K  0.5
Trapetsiya profilli rez’balar uchun K   0.65 ga teng.
Shunday qilib, rez’baning standartda keltirilgan o’lchamlari vint sterjeni bilan rez’basining mustaxkamligi bir xil bo’lishini ta’minlaydi. Shuning uchun boltli birikmalarni loyihalashda, asosan, vint sterjenining zarur diametrigina hisoblab topiladi, qolgan o’lchamlari esa tishli GOST dan olinadi.