Fanidan o‘quv uslubiy majmua

ASBOB VA USKUNALAR:

Ishni olib borish uchun yoruglik energiyasi manbayi va yoruglik energiyasi qabul qiluvchisi qullaniladi. Yoruglik energiyasi manbai sifatida oq rangdagi organik shishadan qilingan bir necha ekranlar xizmat qiladi.

Yoruglik energiyasining qabul qiluvchisi sifatida esa maksimal sezgirligi spektrni ochiq qismida joylashgan fotoelement qullaniladi. Fotoelement maxsus shisha yordamida kordinatlikka urnatiladi.Rezistor qarshiligi uning yoritilganligiga bogliq buladi. Fotoelemint qarshiligi PP-66 tipdagi avometr bilan ulchanadi.
TAJRIBA O’TKAZISH TARTIBI.
1.Topshiriq. Bir sirtdan 2 chi sirtga nurlanish burchak koeffitsientini aniqlash. Burchak koeffetsentini aniqlash uchun 2 ta ok rangli pleksiplas panel olinadi va ixtiyoriy taruda joylashtiriladi. Boshlangich yoruglik oqimining miqdori tajriba avtotroieformatori bilan shunday urnatiladiki, u sirtga quyilgan panel fotore zistorida uning qarshiligi 40 - 50 omni tashkil etishi kerak.
Tushayotgan yoruglik oqimining zichligini aniqlash uchun fotoe lement (fotorezistor) 2 chi sirt oldiga fotosezuvchanlik qatlamini tashkariga karatib joylashtiriladi. Burchak koeffitsientlari (6) formula yordamida xisoblanadi. Bir necha bor takrorlangan aks orttirilishlardan xosil bulgan xatolikni kamaytirish uchun burchak koeffitsientini xisoblashda F₂ sirt kora kogoz bilan yopiladi.E₂ ning urtacha qiymatini topishda millimetrovka kogozida yoruglik oqimining zichligi sirt zichligi koordinatalarida quriladi.
E₂ ning urtacha qiymatini kurilgan koordinata uklari bilan chegaralangan yuza orqali xisoblash yuli bilan va xosil bulgan yuzani sirt uzunligiga nisbati bilan aniqlash mumkin.
Hosil bulgan burchak koeffitsientining miqdori sirtlar xaroratiga xam , nurlanish koeffitsientiga xam shkala sirt ulchamlarining absolyut qiymatiga xam ular orasidagi masofaga xam boglik emas.
Ular ya‘ni burchak koeffitsienti fakatgina ikkala sirtning fazodagi uzaro joylashishini xarakterlaydigan burchak orqali aniqlanadi.
2 - Topshiriq. Uzaro boglangan printspini eksperemental tekshirish (4) formuladan
Е₂₂=Е₁_1,2
hosil qilish mumkin. Bu tenglama uzaro bogliqlik printspini ifodalaydi. Burchak koeffitsienti1 -topshirikda aniqlangan.Burchak koeffitsientini topish uchun panellarning fazodagi uzaro joylashishini uzaro uzgartirmasdan panel 2 ni yopib panel 1 esa kora kogoz bilan yopiladi.
Burchak koeffitsientini aniqlash metodikasi 1 - topshirikda kursatilgan. Aniqlangan burchak koefestinlarining qiymatlarini (7) chi formulaga quyamiz.Ung tamonning chap tamondan bulgan farqi qullangan usulning aniqlik darajasini ifodalaydi.
3- Topshirik. Tutashlik xususiyatini ekspiremental tekshirish.
Tutashlik xususiyati energiya saqlanish qonunining natijasi buladi. Agar E intinsivligi bulgan issiqlik energiyasini tarkatayotgan A yassi sirt, yonik fazaga pioylashtirilsa boshka absolyut kora nurlanayotgan sirtlar bilan chegaralangan bulsa , u xolda butun nur konturini tashkil qiluvchi sirtlar bilan yuritiladi. ya‘ni
bu yerda yani konturni tashkil etuvchi xamma tekisliklarning urtaga burchak koeffitsienti1 ga teng buladi.
Tutashlik xususiyatini tekshirish uchun yoritilayotgan 4 burchak simli karkas urnatiladi.Koordinatlik yordamida xamma sirtlar tekshiriladi va konturni xosil kilayotgan xar bir sirtning burchak koeffitsienti aniqlanadi. Urtacha burchak koeffitsientlarining yigindisining miqdori 1 dan konchalik ogishiga karab yoruglikni oshiqligini baxolash mumkin.