Fanidan O‘quv metodik majmua

Boshqarish organlariga qo'yiladigan kuch kattaligi 
Boshqarish qismlari 
Kuch kattaligi (H) 
Dasta:me'yoriy maksimal 
20-40 
100 
Knopka,
tumbler,
qoshgichlar:yengilturi 
og’irturi 
1400-1600 
6000-12000 
Oyoq pedallari: 
kam ishlatiladigan 
tez-tezishlatiladigan
500gacha 
20-50 
Qo'lda boshqarish dastaklari uchun 
130-160 
Davriy ishlatiladigan 
ko’p ishlatiladigan 
20 
40 
Ish joyi
- bu inson mehnat faoliyatini amalga oshirishga “Inson-mashina ishlab chiqarish muhiti” 
tizimida ma'lumotlarni aks ettirish vositalari, boshqarish qismlari va yordamchi jihozlar bilan jihozlangan 
joydir. Ish joylari yakka va jamoa turlarga bo'linib, “tikka”, “o'tirib” va “tikka-o’tirib” ishlashga mo'ljallanadi. 
Egronomika ish joylarini loyihalashga talablarni ifodalab beradi. Asosiy va qo'shimcha harakat zonalarni 
aniqlaydi, tegishlicha poldan balandlik bo'yicha, simmetriya o'qidan front bo'yicha jihozlarning joylashish 
zonalarini aniqlab beradi. 
Odam har xil ishchi holat (tik, o'tirgan, yotgan va engashgan)larining optimal va chegaraviy 
o'lchamlarini aniqlash uchun ish joyini qulay tashkil qilishda ishlatiladigan zarur antropometrik ma’lumotlar 

---

22 
tizimlashtiriladi.Ishning va ishchi holatlarning harakteriga bogliq hamda har xil turdagi ishchi stollar va 
o'rindiqlarni konstruksiyalash bo'yicha umumiy tavsiyalar yaratiladi. 
Ish joyini rejalashtirish va joylashtirishda quyidagi tamoyillarga amal qilish tavsiya qilinadi: boshida 
to'liq rejalashtirish, keyin qismlarini, oldin optimal holda, keyin amaliy ruxsat qilinganini; ish jarayoni va 
jihozni rejalashtirishga yagona tizim talablari bilan yondashish. 
Ish joyini tashkil qilishda quyidagilarni ta'minlash maqsadga muvofiq: operatorning ma'qul ishchi holati 
(tik yoki o'tirgan holda); muhimligi va ko'rish maydoni doirasida foydalanish jadalligiga qarab boshqarish 
qismlari va indiqatorlarini qulay joylashtirish; operatorga harakatlanish va siljishda yetarli erkinlik 
berilishi; ish joyi elementlarining eng yaxshi ko'rinishi; insonning antropometrik, fiziologik va psixologik 
tavsiflarining ish joyi konstruksiyasiga mosligi; mashinadan kelayotgan ma’lumotlar tezligi va hajmining 
inson tomonidan qabul qilish va ishlov berishi imkoniyatlariga mosligi; operatorlarning ish vaqtida qisqa 
muddatli dam olishlari uchunf sharoit bo'lishi; ishlovchilarni xavfli va zararli ishlab chiqarish omillaridan 
himoya qilish. 
Ish joyi o'zida ma'lumot (MAEV joylashgan bo'shliq) va motor (boshqarish qismlari joylashgan 
bo'shliq) maydonlarini tashkil qiladi (1-rasm).
Ma'lumot maydonida bir-biridan farqli uchta zona mavjud: birinchi zonada - ko'rsatkichlarni aniq va tez 
hisoblash talab qilingan MAEV joylashgan (rasmga qarang); ikkinchi zonada ko'rsatkichlarni kamroqi aniqlik 
va tezlikda hisoblash talab qilingan MAEV joylashgan; uchinchi zonada juda kam ishlatiladigan vositalar 
joylashadi. 
Motor maydoni ham 3ta zonadan iborat: juda tez foydalaniladigan (bir minutda kamida 2 marta) va 
optimal yeta oladigan juda muhim: boshqarish qismlari joylashgan - birinchi zona; tez ishlatiladigan
boshqarish qismlari (1 soatda 2 martadan ko'p) va yengil eta oladigan kam muhim vositalar joylashgan - 
ikkinchi zona; kam ishlatiladigan (1 soatda 2 martadan kam) vositalar joylashgan -uchinchi zonalardan iborat.