Fanidan O‘quv metodik majmua

Boldir va tovon suyaklarining shikastlanishlari
. Xususiyatiga ko‘ra ular qiyshiq vintsimon, ko‘p 
parchalangan, ko‘ndalang (siljish bilan va siljishsiz) ko‘rinishda bo‘ladi. Bunday sinishlarda ichki yoki tashqi 
qon ketishlar yuz berib, ba’zan yo‘qotilgan qon miqdori ancha katta bo‘ladi. Ko‘proq chang‘ichilarda va 
piyodalarda vintsimon sinishlar kuzatiladi. Sinishning belgilari – kuchli og‘riq, oyoq funksiyasining buzilishi, 
deformatsiya va oyoq uzunligining qisqarishi, ochiq sinishlarda teri butunligining buzilishi va suyak 
siniqlarining chiqib qolishi, qon oqishi va boshqalar Suyak siniqlarini voqea sodir bo‘lgan joyda to‘g‘rilashga 
yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi va bu narsa juda qo‘pol xato hisoblanadi. Boldir suyagi singanda 2 ta qo‘shni 
bo‘g‘imlar – tizza va boldir-tovon bo‘g‘imlari mahkam fiksatsiyalanadi. Boldir-tovon bo‘g‘imi 90
0
C 
burchakda, tizza 180
0
C gacha yoyilib shinalanadi.
Birinchi yordam yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan chora-tadbirlardan tarkib topib, bunda quyidagi qoidani 
so‘zsiz bajarish talab qilinadi – tizza bo‘g‘imi 180
0
ga yoyilishi, boldir-tovon bo‘g‘imi 90
0
burchak ostida 
shinalanishi lozim, ammo o‘zboshimchalik bilan siniq va chiqishlarni to‘g‘rilash mumkin emas.
Tizza-tovon bo‘g‘imi va tovonning yopiq shikastlanishlarida birinchi yordam unga transport shinalarini 
qo‘yish va bemorni maxsus davolash muassasalariga olib borishdan iborat bo‘ladi. 
Yopiq lat yeyish
.Bunday lat yeyish asosan o‘tmas va to‘mtoq narsalar (musht va tovon) zarbalaridan 
keyin kelib chiqadi. Asosiy belgilari: og‘riq, shish, qontalash va qorayish (gematoma) bilan chegaralanadi. 
Zarba kuchli bo‘lgan hollarda qorin devori mushaklarining yorilishi ham kuzatiladi, unda yuqoridagi klinik 
ko‘rinishlar nisbatan og‘ir kechishi, gematomaning keskin o‘sib borishi, yuza sohada «fluktuatsiya» belgilari 
paydo bo‘lishi mumkin. Agarda yopiq lat yeyishning og‘ir holatlari kuzatilsa, parenximatoz a’zolar (jigar, 
taloq) yorilsa, unda qorin bo‘shlig‘iga qon ketishining belgilari namoyon bo‘ladi (bexosdan bemor rangining 
oqarib ketishi, umumiy quvvatsizlik, uyquchanlik, og‘iz qurishi, tomir urishining tezlashganligi va qon 
bosimining keskin tushib borishi va h. k.).
Birinchi tez yordam ko‘rsatish vaqtida bemorni yotqizib, unga to‘liq tinchlik berish kerak. Qorniga 
muzli pufak, agarda ichki qon ketishining belgilari bo‘lsa, shokka qarshi shoshilinch muolajalar – qon va qon 
o‘rnini bosuvchi suyuqliklar quyish lozim. Bunday holatlarda shuni unutmaslik kerakki, bemorlarga og‘riqni 
qoldiruvchi morfin va boshqa analgetiklarni yuborish taqiqlanadi, ya’ni og‘riqni qoldiruvchi bunday dori-

---

123 
darmonlar ta’siri kasallik belgilarini aniqlashda ba’zi bir chalkashliklarga olib kelishi mumkin.