Fanidan O‘quv metodik majmua

 
2. Ishlab chiqarish changlari va zaharli moddalarning inson organizmiga salbiy ta’siri, ularga 
qarshi chora-tadbirlar. 
Ishlab chiqarish changlari, zaharli moddalar inson organizmiga turlicha ta’sir ko‘rsatishi mumkin va 
ularga qarshi choralar quyidagicha belgilanadi: 
Nafas olish organlari orqali – nafas olish organlariga nafas olish paytida kirib, ta’sir ko‘rsatadi. Bularga 
qarshi dokali maska, respirator, protivogaz ishlatiladi; 
Me’da-ichak orqali – ovqatlanish davrida ovqatga qo‘shilib oshqozonga tushishi mumkin. Bularga 
qarshi oziq-ovqatni zarali moddalardan saqlagan holda ovqatlanishdan oldin idish-tovoq va qo‘lni yaxshilab 
yuvish kerak; 
Teriga ta’sir etish orqali – zararli moddalarga qarshi maxsus kiyim va himoya vositalari bo‘lishi kerak; 
Ko‘z va shilliq qavatlar orqali – yarim yoki to‘liq maskali ko‘zoynak va maskalardan foydalanib 
himoyalanish kerak. 
Zaharli moddalar va changlar organizmga kirganidan keyin eruvchan yoki erimaydigan turlarga 
bo‘linadi. Eruvchanlari qonga so‘rilishi va asab va miya faoliyatiga ta’sir ko‘rsatadi. Erimaydiganlari tegish 
joyini jarohatlaydi. Erimaydigan changni misol qiladigan bo‘lsak, u o‘pkaning alveola qismi (o‘pkaning ichki 
shilliq qavatida 0,04 mm qalinlikdagi teshikchalar)ni to‘sib qoladi va bu bilan insonning nafas olish davridagi 
o‘pkaning kislorodni qabul qilish darajasi pasayadi. 
 
3.Chang va ularning turlari. 
Chang – bu qattiq yoki suyuq moddalarning havoda muallaq so’zib 
yurishi mumkin bo‘lgan mayda zarrachasi (Ko‘pchilik adabiyotlarda – «qattiq moddaning havoda muallaq 
holatda bo‘la oladigan eng mayda zarrachalari chang deb ataladi» - deb ko‘rsatilgan). Ish turlariga qarab, 
chang miqdori 0,001 mgm
3
dan 100 mgm
3
gacha va undan ortiq (ko‘mir sanoatida) bo‘lishi mumkin. 
 Eslatma
: Bug‘ holatida inson organizmiga zarar keltiruvchi suyuqliklarning bug‘lari ham changga 
tenglashtiriladi. 
Changlar kelib chiqishiga ko‘ra 2 xil bo‘ladi: