Фанидан маърузалар матни

 
Қисқача хулосалар 
Фискал сиёсат (бюджет-солиқ сиёсати) мақсади иқтисодий ўсиш, баҳоларнинг 
барқарор даражаси, тўлиқ бандлик ва тўлов баланси барқарорлигини таъминлашдан 
иборат. Бу мақсадларга эришиш учун давлат харажатлари ва солиқлар билан 
манипуляция қилинади. 
Фискал сиёсатл чекловчи ёки рағбатлантирувчи турларга бўлинади. 
Рағбатлантирувчи фискал сиёсат иқтисодиётнинг пасайиш даврида олиб борилса, 
чекловчи фискал сиёсат иқтисодиётда ҳаддан зиёд талаб туфайли инфляция пайдо 
бўлган шароитда олиб борилади. 
Фискал сиёсат тадбирлари қисқа ва узоқ муддатда мультипликатор самараси 
таъсири остида бўлади. 
Давлат харажатлари мультипликатори истеъмолга чегараланган мойиллик 
даражаси билан тўғри боғлиқликка, чегаравий солиқ ставкаси ҳамда истеъмолга 
чегараланган мойиллик даражаси билан тескари боғлиқликка эга.
Давлат харажатлари ва солиқлар миқдорини бир ьхил миқдорга оширилиши 
дараомадлар ҳажмини ҳам шунча миқдорга оширилишига олиб келади. Бу ҳолат 
баланслашган бюджет мультипликатори билан изоҳланади.
Иқтисодий пасайиш пайтида бюджетнинг даврий тақчиллиги, дискрет фискал 
сиёсат натижасида эса таркибий тақчиллиги юзага келади. Бюджет тақчиллигини 
молиялаштиришнинг мақбул йўли давлат қимматли қоғозларни чиқариш ва уларни 
сотиш ҳисобига қарз олишдир. 

---

Республикамизда ўтказилаётган бюджет-солиқ сиёсати иқтисодиётга солиқ юкини 
камайтириш, солиқларнинг рағбатлантирувчи ролини кучайтириш, барқарор 
иқтисодий ўсишга шарт-шароит яратиш, ялпи талабни ошириш каби мақсадларга 
қаратилган. 
 
Назорот ва муҳокама учун саволлар 
 
1. Рағбатлантирувчи ва чекловчи фискал сиёсатнинг қисқа ва узоқ муддатдаги 
натижаларини тушунтириб беринг. 
2. Давлат харажатларининг мультипликатори катталиги қайси кўрсаткичларга боғлиқ? 
3. Очиқ иқтисодиётда давлат харажатлари мультипликатори катталиги фискал сиёсат 
самарадорлигига қандай таъсир кўрсатади? 
4. Солиқ мультипликатори миқдори қайси омилларга боғлиқ? 
5. Баланслашган бюджет мультипликаторининг моҳияти нимада? 
6. Дискрет фискал сиёсатининг камчиликларини тушунтириб беринг. 
7. Бюджет тақчиллиги ва ортиқчалиги қандай пайдо бўлади, улар қай йўсинда 
тугатилади? 
8. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози шароитида Ўзбекистон Республикаси 
бюджет-солиқ сиёсатининг асосий хусусиятларини изоҳлаб беринг.