Фанидан маъруза матни

Б. Каналнинг энг қўлай параметрларни танлаш
. 
Бундай параметрлар (кўндаланг кесими ўлчамлари, ҳисобий сув сарфи, канал туби 
қиялиги) канал учун йиғинди ҳаражатлари минимумига қараб аниқланади: З : 
min
С
зам
g
З
З
З
З
бу ерда З
g
- деривацион канал бўйича ҳисобий ҳаражатлар; 
З
зам
- ишлаб чиқилган энергия ва белгиланган қувватни алмаштириш ҳисобий 
ҳаражатлари (деривацияда йўқоладиган напор ва сув сарфи таъсирида); 
h
1 
h
к 
h
2 
h
0 
h
кр 
h
2 
0 
Q
p 
Q
кр 
Q
, 
м
3
/с 

---

З
с
- каналдаги ҳар-хил иншоотларга кетадиган ҳисобий ҳаражатлар. 
min
С
зам
g
З
З
З
З
боғланишни бошқача ѐзиш мумкин: 
З =З+П, 
бу ерда З=З
g
+З
с
; П=З
з
- йўқолган энергиянинг ҳисобий нарҳи. 
Ҳисобий ҳаражатлар қуйидаги формуладан топилади: 
З=Е
н
К+И. 
Йиллик каналдаги чиқимларни И
g
ва ундаги иншоотлар чиқими И
с
ларни улар капитал 
ҳаражатларининг p 0.05 қисмига тенг қабул қилинади. Унда
З
g
=(Е
н
+р) К
Д
ва З
с
=(Е
н
+р) К
с
. 
 
ГЭҚ ларнинг босим ҳавзалари жиҳозлари ва иншоотлари компоновкаси 
Напорсиз деривацияни (канал, туннел, лоток) ГЭС турбина қувури билан туташтиришда 
босим ҳавзаси қўлланилади. 
Демак бош функция – босим ҳавзаси учун напорсиз оқимни напорли оқимга ўтказишдир. 
Бундан ташқари босим ҳавзасидан саноатга, коммунал хўжалигига, қишлоқ хўжалиги сув 
таъминотига сув олиниши мумкин. Сувда сузувчи заррачалар каналда учраса аванкамера қўшимча 
равишда тиндирич вазифасини бажаради. 
Иншоот жойлашиши табиий, техник ва иқтисодий омиллардан аниқланади. Планли 
компоновка ГЭС турбинасига сув бериш вазифасига кўра фронтал, ѐндан, қийшиқ хилларга 
ажратилади. 
Босим ҳавзасида аванкамера (2) кенгайган ва чуқурлаштирилган охирги участкасига ва сув 
олиш иншоатига (4) ажратилади. Бу оралиқда сув оқими ГЭС турбина қувурларига тақсимланади. 
Агар сув қабул қилиш иншооти бир томонлама сув босимига учраса, уни напорли девор деб 
аталади. 
Агар аванкамера кесими юзаси деривация кесимидан 1,5...2 марта катта бўлса, босим 
ҳавзаси фронтал қисқа дейилади. Қисқа напор фронтли аванкамерада ўртача сув тезлиги 0,6...0,8 
м/с бўлиши керак. 
Агар юзалар нисбати (2,6...8) га тенг бўлса, кенг напор фронтли дейилади.