Фанидан маъруза матни

Қайталанувчи химиявий реакциялар 
Қайталанувчи химиявий реакциялар ҳаѐтда кўплаб учрайди. Қайталанувчи химиявий 
реакциялар натижасида йирик миқдордаги иссиқлик энергияси йиғилади. Реакция жараѐнида 
моддаларнинг химиявий хусусиятлари бутунлай ўзгаради. 
Қуѐш электр станциялари ва ядро энергетик қурилмаларида ишлаб чиқариладиган 
энергияни тўплаш ва узатиш жараѐнларида баъзи бир химиявий реакциялар асосий восита 
сифатида тавсия қилинади. 
Метан ишлаб чиқаришда қайтар каталитик реакциясидан фойдаланилади. Бу реакция 
юқори температурада ва катта тезликда олиб борилади: 
Ушбу реакция натижасида водород ажралиб чиқади ва маълум миқдорда иссиқлик 
энергияси тўпланади.
Қайталанувчи химиявий реакцияларидан қуѐш манбаи энергетик тизимида фойдаланиш 
бўйича, ҳозирги пайтда илмий-тадқиқот ишлари олиб борилмоқда. 
Водород 
Водород
– кимѐвий элемент, белгиси Н (лат. Hudroginium), ат. Н. 1, ат.м. 
0079
,
1
'
. Иккита 
турғун изотоп: енгил 
H
1
ѐки протий ва оғир 
H
2
ѐки дейтрий 
D
дан иборат; Водороднинг 
радиоктив изотопии – ўта оғир 
H
3
ѐки тритий сунъий олинган. Эркин водород икки атомли 
молекулалар (
2
H
) дан иборат. У рангсиз ва ҳидсиз газ; зичлиги 0,0899 кг/м
3
, 
;
1
,
259
С
t
о
cуую
С
t
о
кай
6
,
252
. Водород космосдаги энг кўп тарқалган элемент, у плазма ҳолида Қуѐш ва 
юлдузлар массасининг деярли ярмисини ташкил қилади. Водород сув (энг кўп тарқалган), 
тошкўмир, нефть, табиий газ, хайвонлар ва ўсимликлар орагинзми таркибига киради. Водород 
табиий газлар, шунингдек сувдан (электролизлаб) олинади. Водород фан ва техниканинг жуда кўп 
соҳаларида қўлланилади. 
Энергияни ҳосил қилишда, тарқатишда ва узатишда водород асосий воситалардан бири 
ҳисобланади. Водород газ кўринишида ва суюқ ҳолатда (босим остида) сақланиши мумкин. 
Бундан ташқари у бирон-бир химиявий элементнинг таркибий боғланиши кўринишида бўлади. 
Водород суюқ ҳолатда босим остида махсус сиғимли идишларда ва баллонларда сақланади, 
ҳамда у автотранспортларда мотор ѐқилғиси сифатида қўлланилади. Водородни суюқ ҳолатга 
келтириш ва сақлаш ҳам бир қанча қийинчиликларни келтириб чиқаради. Водородни суюқ ҳолатга 
келтириш учун ҳам маълум миқдордаги энергияни сарф қилишни талаб этади. Водород – агрессив 
муҳит, ҳисобланганлиги учун уни суюқ ҳолатда сақлаш ҳам баъзи муаммоларни келтириб 
чиқаради. Суюқ водородни хавфсиз ва ихчам бўлган махсус идишларда сақлаш мақсадга мувофиқ 
ҳисобланади. бу турдаги махсус идишлар металл-компаундли гибридлардан тайѐрланган бўлиши 
шарт.