Fanidan barcha bakalavriat ta’lim yo

qabuliga eltish kerak. Uchinchi xildagilar esa ancha og’ir-hushini yo’qotgan, nafasi 
to’xtab qolgan, ammo yuragi sekin-sekin urib turgan bo’ladi. Bundaylarga shu zaxoti 
bir daqiqa ham o’tkazmay, zudlik bilan sun’iy nafas oldirish zarur. 
Sun’iy nafas oldirish.
Cho’kkan odamni suvdan olib chiqsach, darxol uning 
yurak urishi, nafas olishi, ko’z qorachig’ining yorug’likka sezg’irligi va umuman 
shikastlangan joylarini ko’zdan kechirib chjssha kerak. O’pkasiga ketgan suvni 
tushirish uchun yordamchi o’z tizzasiga uni qorni bilan yotqizib, boshini 
engashtirgan xolda silkitishi lozim. Agar og’ziga loy, qum kabi iflos narsalar kirgan 
bo’lsa, ulardan tozalash va sun’iy nafas oldirishga o’tish zarur. Buning uchun darxol
yuqori nafas yo’llari o’tkazuvchanligi tekshirib ko’riladi: 1) shikastlanga» kishi 
chalqaicha yotqiziladi, 2) boshi orqaga engashtiriladi, 3) havo puflash yo’li bilan 
(og’izdav; og’izga yoki og’izdan-burunga) sun’iy nafas oldiriladi. Bgnda 
jaroxatlangan kishining ko’krak qafasi kengaymasa, u xolda pastki jag’i oldinga 
tortib chiqariladi xamda og’zi va halqumi tozalanadi. 
Cho’kkan odam qattiq joy (pol, kushetka)ga chalqancha yotqiziladi. 
Kiyimboshning tanani siqib turadigan barcha qismlarini bo’shatpsh lozim Yordam 
ko’rsatuvchi bir qo’lini shikastlangan peshonasiga qo’ygan xolda uning boshini 

---

364 
orqaga engashtiradi. Bu xolda til ildizi ko’tarilib, til va halqumning orqa devori 
orasidagi havo yo’llari ochiladi. Shikastlangan kishining og’zini ochib turish kerak. 
Shundan keyin nafas oldirishga urinib ko’riladi og’izdan-og’izga yoki og’izdan-
burunga havo puflanadi. Bosh orqaga egilgan xolda ham o’pkaga havo kirmasa,