Fani bo’yicha O’quv-uslubiy majmua

Ustav kapitali hisobi.

Ustav kapitalining buxgalteriya hisobi quyidagi asosiy me’yoriy hujjatlar bilan tartibga solinadi: «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi qonun²⁷, «Hisob siyosati va moliyaviy hisobotlar» 1-son BHMS, «Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliya xo‘jalik faoliyati buxgalteriya hisobi schyotlari rejasi va uni qo‘llash bo‘yicha yo‘riqnoma» 21-son BHMS, «Xususiy kapital to‘g‘risidagi hisobot» 14-son BHMS, «Buxgalteriya balansi» 15-son BHMS va boshqalar.

Ustav kapitali bo‘yicha muomalalar hisobi 8300-«Ustav kapitalini hisobga oluvchi hisobvaraqlar» schyotida hisobga olinadi. Ushbu schyot quyidagi uchta schyotni o‘zida jamlaydi:
8310-Oddiy aksiyalar
8320-Imtiyozli aksiyalar
8330-Pay va ulushlar
8310-Oddiy aksiyalar schyoti davlat ixtyoridagi korxonalar, tashkilotlar va birlashmalarning ustav fondini hamda aksiyadorlik va shirkat jamiyatlarining ustav kapitalini hisobga olish uchun xizmat qiladi.
8320 - Imtiyozli aksiyalar schyotida imtiyozli aksiyalar ko‘rinishida muomalaga chiqarilgan aksiyadorlik kapitalining miqdori hisobga olinadi.
8330 - Pay va ulushlar schyotida aksiyadorlik shaklidan tashqari, boshqa mulkchilik turlarida tashkil etilgan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning ustav kapitali shakllanishi hisobga olinadi.

Korxonaning aksiyadorlik kapitali hisobida ro‘yxatdan o‘tgan, lekin emissiyasi tugallanmagan miqdorda hisobga olinishi sababli e’lon qilingan (chiqarishga ruxsat berilgan), chiqarilgan (aksiyadorlar tomonidan obuna amalga oshirilgan) va muomaladagi oddiy aksiyalarning har qaysi emissiyasi bo‘yicha alohida tahliliy hisobvaraq yuritish talab qilinadi.
Xo‘jalik sub’ektining iqtisodiy faoliyati davomida unda ustav kapitalini oshirish yoki kamaytirish zaruriyati paydo bo‘lishi mumkin. Bunda muassislar qarori bilangina ustav kapitalini o‘zgartirishga yo‘l qo‘yiladi va matbuotda uning o‘zgarishi haqida e’lon beriladi hamda ta’sis xujjatlari qayta ro‘yxatdan o‘tkaziladi. SHuni ham ta’kidlab o‘tish joizki, ustav kapitalining oshirilishi ta’sischilarning qo‘shimcha qo‘yilmalari hisobiga yoki taqsimlanmagan foydadan ajratma qilish hisobiga amalga oshirilishi mumkin.

Masalan: xo‘jalik sub’ekti ustav kapitalini taqsimlanmagan foyda hisobidan 5 000 000 so‘mga oshirishga qaror qildi. Bu buxgalteriya hisobi schyotlarida quyidagicha aks ettiriladi: