Fanda paradigmalar almashinuvi haqida

XIX asrda tilshunoslik "NIMA - tilshunoslik" sifatida "til nima?" degan savolga javob bergan bo‘lsa, XX asrda u "QANDAY - tilshunoslik" sifatida "til qanday tuzilgan" degan muammoni hal etish bilan shug‘ullandi. XXI asrda esa tilshunoslik "NEGA – tilshunos-lik" sifatida til hodisalari mohiyatini tushuntirish va talqin etish masalasi, yanada aniqroq qilib aytganda, "til germenevtikasi" muammosi bilan shug‘ullanmoqda.

Hozirda tilshunoslikda ayrim tadqiqotlarning aniq izchil metodologiyaga tayanmagan holda amalga oshirilayotganligi kuzatilmoqda. A.Rag‘imovning fikricha, bunga tilshunoslikda barcha tomonidan birdek e’tirof etilgan yaxlit paradigmaning mavjud emasligi ham sabab bo‘lmoqda. Tilshunoslikda qarashlar-ning rang-barangligi, poliparadigmallik ijobiy holat sana-ladi, lekin, o‘z navbatida, poliparadigmallikning ham ayrim salbiy jihatlari mavjudligi bugungi kunda yaqqol ayon bo‘lmoqda. Ushbu murakkab jarayonda tilshunoslik fani yangi bir yaxlit paradigmaga ehtiyoj sezmoqda. V.N.Bazilevning yozishicha, zamonaviy tilshunoslik uchun tabiiy tilning yaxlit integral konqeshshyasini yaratish lozim. Bunday konsepsiya bilimning birlashtiruvchi sohalarini o‘zaro aloqadorlikda o‘rganishga tayangan sinergetik yondashuv asosida ishlab chiqilishi mumkin. Darhaqiqat, sinergetik paradigma tilshunoslikning navbatdagi paradigmasi bo‘lishi mumkin. Zero, hozir siner-getika barcha fanlarga, xususan, tilshunoslikka ham kirib kelmoqda, hatto hozirgi kunda asta-sekinlik bilan lingvosi-nergetik paradigma ham shakllanmoqda. Kelajakda sinergetik paradigma til va nutq lingvistikasini yaxlit asosda o‘rganish uchun tayanch paradigma bo‘lib qolishi ham mumkin, buni tilshunoslikning istiqboli belgilaydi.