Fanda paradigmalar almashinuvi haqida

Tilshunoslik fani tarixidagi tom ma’nodagi birinchi makroparadigma XIX asrda shakllangan qiyoslash va tarixiylikni tadqiqot prinqiplari sifatida belgilovchi komparativistik paradigmadir. Mazkur paradigma lingvistikaning alohida fanlik maqomini olishida hal qiluvchi ahamiyat kasb etgan. Bunda tilni tadqiq etishning birinchi metodi tavsiya etilgan, chunki bungacha tilshunoslik masalalari tavsiflash, kuzatish kabi umumilmiy metodlar asosida tahlil etilgan.

Qiyosiy-tarixiy metod shakllangandan so‘ng tillarning qarindoshligi va genetik yaqinligi maxsus lingvistik paradigma asosida tadqiq etila boshlandi. Bu paradigma tilshunoslikni falsafa, mantiq qobig‘idan mustaqil fan sifatida ajralib chiqishiga imkon berdi. XIX asr tilshunos olimlari qiyosiy-tarixiy paradigmaga tayangan holda izlanishlar olib bordilar. Mazkur paradigma 3 miniparadigmani o‘z ichiga oladi: a) A.SHleyxer nomi bilan bog‘liq bo‘lgan biologik miniparadigma (naturalizm); b) G.SHteyntalь nomi bilan bog‘liq bo‘lgan psixologik miniparadigma (psixologizm); v) A.Leskin, K.Brugman, G.Ostgof, G.Paulь, B. Delbryuklar nomi bilan bog‘liq bo‘lgan yosh grammatikachilar maktabi.

Qiyosiy-tarixiy paradigma tilshunoslikni quyidagi yangi natijalar bilan boyitdi:

• 
  tilshunoslik faniga qarindosh tillar tushunchasi kiritildi;
  
• 
  hind-evropa tillarining qarindoshligi isbotlandi;
  
• 
  tillarning birinchi morfologik va geneologik tasnifi yaratildi;
  
• 
  turli tillarning tarixiy grammatikalari ishlab chiqildi.
  

2.