Falsafaning predmeti va asosiy mavzulari

Falsafaning yangilanishi va mafkuraviy jarayonlar uzviy boqliq. Falsafiy dunyoqarash ijtimoiy ong va mafkuradan ajralmasdir. Mafkura jamiyatdagi ma’naviy muhit qanday ekanini ko’rsatib turadigan eng asosiy mezonlardan biri bo’lsa, falsafa uni shakllantiradigan omillar sirasiga kiradi. Ammo eski qoliplarga o’ralgan falsafiy dunyoqarash asosida yangi zamonning mafkuraviy talablariga javob berib bo’ladimi? Yo’q, albatta.

Mafkura jamiyatsiz paydo bo’lmaganidek, ijtimoiy-siyosiy tuzum va uning ma’naviy hayotini ham mafkurasiz tasavvur etib bo’lmaydi. Mafkura o’z mohiyati, maqsadi, harakat yo’nalishlari bilan jamiyatning bosh qoyasiga xizmat qiladi. U — jamiyat hayotining tarkibiy qismi, binobarin, uning baqrida shakllanadi, madaniy meros va qadriyatlar zaminida faoliyat ko’rsatadi.

Aslida tarixda mafkuradan mutlaqo xoli davrlar kam bo’lgan. Shunday davrlar bo’lgan taqdirda ham, ulardan so’ng albatta har safar mamlakatning o’ziga xos va o’ziga mos mafkuraviy muhitini qayta tiklash va yangilash jarayoni boshlangan. Vatanimizda kechayotgan bugungi mafkuraviy yangilanishni sohibqiron Amir Temur davrida mo’qullar imperiyasi istilosiga barham berib, mustaqillik uchun, milliy davlatchilik asoslarini qayta tiklash uchun kurash yillariga qiyoslash mumkin.

Shu bilan birga, bu «Mafkura xalqimizda, o’zining qudrati va himoyasiga suyangan holda umuminsoniy qadriyatlarga asoslanib, jahon hamjamiyatidagi mutaraqqiy davlatlar orasida teng huquqli o’laroq munosib o’rin egallashiga doimiy intilish hissini tarbiyalamoqi kerak»². Davlatimiz rahbarining ushbu fikrlarida milliy istiqlol mafkurasining dasturiy vazifalari o’z ifodasini topgan. Mafkura dunyoqarashning asosini tashkil etadi, jamiyat va xalqning taraqqiyot yo’lini belgilab beradi, jamiyat va millat rivojlanishidagi etakchi qoyalarni ilgari suradi. Shu qoyalar asosida insonlar faoliyati, orzu-intilishlari, istiqbol rejalarini aniqlashga yordam beradi.

Mafkura davlat, siyosat yoki muayyan ijtimoiy guruh manfaatlariga xizmat qiluvchi qarashlar, qoyalar tizimi sifatida namoyon bo’ladi. U davlat, jamiyat yoki partiyalarning ijtimoiy barqarorligini, yashovchanligini qoyaviy jihatdan ta’minlashga ham xizmat qiladi. Shu o’rinda mafkura o’zi mansub bo’lgan jamiyat, millat yoki ijtimoiy guruhning harakat dasturiga qoyaviy yo’nalish berishga qaratilgan tarqibotlar majmuiga ham o’xshab ketadi