Falsafadan javoblar tayyorladi yorqinjon hayitboyev

23) O’zgarish va rivojlanish jarayonida o’z-o’zini inkor etish tamoyili. Vorislik va yangilanish. 

O’zgarish  va  rivojlanish  jarayonida  o’z-o’zini  inkor  etish  tamoyili  nihoyatda  muhim.  Bunda 

vorislik – eskining inkori va yangilikning shakllanishi sifatida namoyon bo’ladi. Ana shu jarayonlarning 

doimiy takrorlanishi inkorni inkor qonunining mohiyatini bildiradi. Mazkur qonunga muvofiq ob’ektiv 

voqelikdagi narsa va hodisalarning rivojlanishi jarayonida eskining yangi tomonidan inkor qilinishi ro’y 

beradi. Biroq, aksariyat hollarda, eskilik butunligicha inkor qilinmaydi, undagi ijobiy tomonlar saqlanib 

qoladi. Inkor tushunchasi kundalik ongda «yo’q», so’zi bilan qo’shilib ketadi, inkor qilmoq  — «yo’q» 

demakdir,  biror  narsani  rad  etmoqdir.  Lekin  dialektikada  inkor  kundalik  ongda  ishlatiladigan 

tushunchadan farq qiladi. Dialektikada inkor qilish to’g’ridan-to’g’ri «yo’q» degani emas, ya’ni narsani 

mavjud  emas,  deb  e’lon  qilmoq  yoki  uni  har  qanday  usul  bilan  yo’qotib  tashlamoq  emas.  Inkorni 

dialektik tushunish  yangining eski  bilan oddiy  almashuvi bo’lmasdan, balki  eskining bag’rida vujudga 

kelib,  undan  foydalanib,  qaror  topishini  tan  olishdir.  Dialektik  inkorning  muhim  ikki  jihati  mavjud: 

birinchisi,  eskining  o’rniga  yangining  kelishi  tabiiy-tarixiy  jarayon  bo’lganligi  uchun  taraqqiyotning 

muhim sharti hisoblansa; ikkinchisi, u yangini eski bilan vorisiy bog’liq ekanligini ham ifodalaydi.  

 

---