Falsafadan javoblar tayyorladi yorqinjon hayitboyev

20) Bilishning ob’ekti va sub’ekti. Inson bilishining asosiy bosqichlari. 

Javobi: Bilish ob’ekti. Tadqiqotchi-olim, faylasuf, san’atkor va boshqalarning, umuman insonning 

bilimlar  hosil  qilish  uchun  ilmiy  faoliyati  qaratilgan  narsa,  hodisa,  jarayon,  munosabatlar  bilish 

ob’ektlari hisoblanadi. Bilish ob’ektlari moddiy, ma’naviy, konkret, mavhum, tabiiy va ijtimoiy bo’lishi 

mumkin.  Bilish  ob’ektlari  eng  kichik  zarralardan  tortib  ulkan  galaktikagacha  bo’lgan  borliqni  qamrab 

oladi.  Bilish  ob’ektlariga  asoslanib,  bilim  sohalari  tabiiy,  ijtimoiy-gumanitar  va  texnik  fanlarga 

ajratiladi.  

Bilish  sub’ekti.  Bilish  bilan  shug’ullanuvchi  kishilar  va  butun  insoniyat  bilish  sub’ekti 

hisoblanadi.  Ayrim  olingan  tadqiqotchi-olimlar,  ilmiy  jamoalar,  ilmiy tadqiqot  institutlari  ham  alohida 

bilish  sub’ektlaridir.  Ilmiy  faoliyat  tabiat  va  jamiyat  mohiyatini  bilishgagina  emas,  balki  insonning 

o’ziga ham qaratilishi mumkin. Inson va butun insoniyat ayni bir vaqtda ham bilish ob’ekti, ham bilish 

sub’ekti sifatida namoyon bo’ladi.  

---

Bilishning yuqori bosqichi faqat insonlargagina xos bo’lib, aqliy bilish (ratsional bilish) deyiladi. 

Agar  inson  o’z  sezgilari  yordamida  narsa  va  hodisalarning  faqat  tashqi  xossa  va  xususiyatlarini bilsa, 

tafakkur  vositasida  narsa  va  hodisalarning  ichki  mohiyatini  bilib  oladi.  Tushuncha.  Aqliy  bilish  yoki 

tafakkur  vositasida  bilish  hissiy  bilishni  inkor  etmaydi,  balki  sezgilar  vositasida  olingan  bilimlarni 

umumlashtirish,  tahlil  qilish,  sintezlash,  mavhumlashtirish  orqali  yangi  hosil  qilingan  bilimlardan 

tushunchalar  yaratiladi. 

Aqliy  bilish  hissiy  bilishga  nisbatan  ancha  murakkab  va  ziddiyatli  jarayondir. 

Aqliy  bilishda  narsa  va  hodisalarning  tub  mohiyatini  bilish  uchun  ulardan  fikran  uzoqlashish  talab 

etiladi. Tafakkurga xos bo’lgan ana shu tasdiqlash yoki inkor etish qobiliyatiga hukm deyiladi. Xulosa 

— aqliy bilishning muhim vositalaridan biri, yangi bilimlar hosil qilish usulidir.