Фалсафа қисқача изоҳли луғат



Download 1,98 Mb.
bet153/216
Sana17.07.2022
Hajmi1,98 Mb.
#812542
1   ...   149   150   151   152   153   154   155   156   ...   216
Bog'liq
ФАЛСАФА (қисқача изохли луғат)

Метафизика
қиш Йўлларини кўрсата бошлади. Бунинг натижасида ушбу хушунча ҳиссиётдан юқорироқ (яъни ҳиссиёт доирасидан ке-йин жойлашганлигини англатади) ва унинг билиш усуллари аниқланади.
Метафизика тушунчасини борлиқ тўғрисидаги таълимоти билан (XVII асрда онтология деб аталувчи) айнан бирлиги тўғрисидаги фикрлар классик элинизмда, ўртаосиёлик мута-факкирлар таълимотларида, ўрта аср схоластикасида ҳам қайд этилган. М. ва онтологияни ўхшашлиги улар айнан бир хил фундаментал саволларга жавоб беришга уринганлар (Борлиқ нима, унинг моҳияти нимадан иборат, дунё нима ва ҳока-
зо).
Кейинчалик уларни излаш соҳалари ўзгара бошлади. М. -*тушунчасини ўзгариши илмий инқилоблар билан боғлиқш-гини кузатиш мумкин. Вақг ўтиши билан табиатга бўлган қарашлар ўзгарди. Бу ўз ифодасини Коперник, Кеплер, Га-лилей, Ньютон таълимотларида топади ва шу билан бир вақтнинг ўзида экспериментал-математик табиатшунослик-нинг шаклланиши билан илмга бўлган муносабат ўзгарди, бу эса фан табиат устидан ҳукмрон деб қайд этилган. М.ни таърифини ўзгаришларга олиб кирилди. М. специфик билиш услуби сифатида тушунтирилди. Бу эса ўз навбатида баъзи бир рационализм йўналишида бўлган фалсафий йуналишлар томонидан қабул қилинди (позитивизм, неопозитивизм, мар-ксизм ва бошқалар).
Инсон борлиғининг янги муаммолари м. доирасини кен-гайтирди. Ҳозирги замон фалсафасини шаклланиши, клас-сик рационализмни ман этиб, инсон субъективлиги билан боғлиқ бўлган иррационализм қатламини қайд этилиши, дунё-ни кўп қирралигини, зиддиятлилиги янада кенг қамровли-гини асослади. Шунинг учун ҳозирги замон фалсафасида «ан-тропологик бурилиш» вужудга кедди ва субъект назариясида унинг кўп муаммолари аксини топди ва янги усуллар билан ечимини топа бошлади.
Инсон муаммоси барча замонавий фалсафий олимлари-нинг мавзуси бўдиб қолди. Бу эса кенг қамровли маданий тажриба, фалсафий плюрализмни вужудга келтириб, м. за-монавий билим учун янги эвристик имкониятларини аниқ-лай бошлади.
М. талқини биринчи навбатда фалсафанинг предмети, унинг маданиятдаги мохияти ва функциялари билан боғлиқ бўлганлиги учун м. нафақат турлича, балки бир-бирига аль-тернатив тушунчалар ҳам мавжуд. Унинг ривожида классик анъаналар билан боғлиқиигини акс эттиришимиз билан бир вақтда, ундан воз кечиш уринишлари билан ҳам боглиқ.
213
Мутлақлик
Ҳозирги замонда м. талқинлари кўплигига қарамасдан, ҳукмронлик қилувчиси м. тушунчаси дунёда инсон борлиғи-нинг энг умумий асосларини ўрганувчи фалсафий таълимот деб қайд этиш мумкин. Шу билан бошқа хилдаги таълимот-лар ҳам мавжуд: М. «умуман фалсафагўйлик>; «онтология» тушунчасини синоними ва билиш услуби (диалектикага қар-ши қаратилтан) деб қаралади.

Download 1,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   149   150   151   152   153   154   155   156   ...   216




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish