Фалсафа қисқача изоҳли луғат

220

Материя
лар маълум жамиятнинг қадриятлар тизимини, ахлоқий ме-зонларини қўллаб-қувватлайди ва ўзида акс этгиради.
Асотирий тафаккур нафақат достонларда, балки шахслар-аро муносабатлар, хатти-ҳаракатларда ҳам ўз ифодасини топ-ган (анъаналар, рақслар, урф-одатлар).
Дунёқараш, функционал тузилишида афсона нуқтаи на-заридан ва урф-одатлар биргаликда намоён бўлиб, улар иб-тидоий маданиятнинг — иккита сўздан иборат ҳаракат ҳамда назарий ва амалий томонини ташкил қилади.
Тараққиётнинг дастлабки босқичларидаёқ, афсона — ди-ний-мистик урф-одатлар билан боғлиқ ҳолда камол топган ва диний эътиқоднинг бир қисми сифатида шаклланган. Аф-сона ўзида нафақат диний, балки фалсафий, сиёсий назари-ялар, шунингдек, санъатнинг турли шаклларини синтетик бирликда намоён қилади, шунинг учун афсона ўзининг пай-до бўлишига кўра, унга яқин жанрлар: эртаклар, тарихий достонлар, қахрамонлик достонлари бир-биридан фарқли ра-вишда, бирмуича мураккаблашади.
Ижтимоий онгнинг шакллари мифологиядан тўла ажра-либ чиққанидан кейин ҳам афсонавий рамзларни янгича талқин қилиб, афсона тилидан унумли фойдаланилган.
Мифологик жанрнинг алтдвда хусусиятларидан бири -афсонавий сюжетларни эркин ифода қилишдир. У антик санъ-атдаёқ шаклланган ва Уйкониш даврида ўзининг энг юқори чўққисига кўтарилган. Масалан, йирик рассом— Рембрандт мифологик образларга ғайритабиий мазмун бериб, уларни ҳаётий мазмун билан бойитган. Асотирий тафаккур, айниқ-са, классицизм ҳукмронлиги даврида кенг ривож топган.
Асотирий тафаккурнинг баъзи хусусиятлари, фалсафий, илмий билим унсурлари билан бир қаторда, умумий онгда сақланиб қолган. Баъзи ҳолларда умумий онг «ижтимоий» ёки «сиёсий» афсонанинг тарқалишига асос бўлиб хизмат қилади. Умуман хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, асо-тирий гафаккур ижтимоий онгнинг бир босқичи сифатида тарихан, ўз-ўзидан йўқолиб боради. Цивилизация ривож топ-ган жамиятда а.т.фақат бир бўлаги, қисми сифатида баъзи босқичларда сақланиб қолиши мумкин.
3. Ишмуродова, Н. Шермуҳамедова
МАТЕРИЯ — борлиқнинг моддий шакли бўлиб, у олам-даги барча моддий объектларни, бутун объектив реаллик ифода этувчи, энг умумий тушунчадир. Материя, бу абст-ракциядир, фикримизнинг маҳсулцдир. Яъни файласуфлар, уни барча моддий объектларга хос хусусиятларни умумий тарзда, ифодалаш учун қўллайдилар. Демак, материя моддий