Фалсафа қисқача изоҳли луғат

219
Мифология

бул қилмаслик (анупалабдха) реал нарсалар ҳақида бешта сезги аъзоларимиз бизга билим бера олмаса, бу реал мавжуд нарсалар ҳақида билимга эга бўлишда билимнинг олтинчи, яъни манас усули қўлланилади. Мимансачилар шунингдек, тшт ва тафаккур, сезги ва унинг аҳамияти ҳақида ҳам бир қатор муаммоларни илгари суришган.
Умуман мимансачилар таълимоти ўзининг метафизик жи-ҳати билан ҳам ажралиб туради. Лекин мимансачиларнинг моддий дунёни ҳимоя қилиши, унинг замон ва маконда абадий ва чексиалигини тан олганликлари, кейинги даврда фалсафа ривожига катта ҳисса қўшди.
Л. Йулдошева
МИФОЛОГИЯ (юнон. тирНоз — достон, қисса, афсона ва 1о§О5 — таълимот), ижтимоий тараққиётнинг дастлабки босқичидаги табиий ва ижтимоий ҳодисаларни тушуниш усу-лидир. Ибтидоий жамият тараққиётида афсоналар бирламчи бўлиб, улар нафақат инсон ва табиатнинг уйғунлигига қара-тилган, балки мифологиявий дунёқарашнинг алоҳида тури бўлиб, табиат ҳодисалари ва жамоа ҳаётини образли тасав-вур қилишдир, яъни илмий далилларга асосданмаган, ҳис-туйғуларга, ижтимоий хомхаелликка, кўпчилик томонидан ижтимоий жараёнларни ва ушбу жараёнларда ўзларининг тут-ган ўринларини ноадекват акс эттиришга таянгалдир. Ер юзи-да яшовчи барча халкларнинг мифологиялари, афсоналари мавжуд. Улар халкдарнинг тарихий хотирасининг ифодала-нишида, уларни ижтимоий ташкиллаштиришда катта аҳами-ятга эга. Инсоннинг ҳозирги замон онгида, маданиятида ми-фологик қарашлар ҳам мавжуд.
Инсон маданиятининг бошланғич шакли сифатқца м., вазиятни баҳолашда, ахлоқий-эстетик ва эмоционал билим-ларга таянади. Билим сўзи м, тафаккурда бевосита билим олиш эмас, балки дунени ҳис қилиш билан белгиланади.
М.нинг ҳиссиёт қобиғидан чиқаолмагани туфайли мифо-логияда инсон ўзини табиатдан ажрата олмайди. Бунинг оқибатида у табиат ва ижтимоий маданий объектларни изоҳ-лашда метафорик қиеслашга таяниб, бундан табиат ва ҳат-токи, Коинот ҳам жонли, деган фикр келиб чиқади.
Афсоналарнинг икки жиҳати мавжуд: диахранит, яъни ўтмиш ҳақидаги ҳикоялар; смих, яъни ҳозирги даврни ва келажакни тушунтириш. Ибтидоий оигда асотирий тафаккур мазмунини мутлақ реаллик ташкил қилган, чунки унинг асосини авлодларнинг умумий тажрибаларига танқидий эмас, балки уларга ишонч рухида қараш ташккл қилган. Афсона-