Фалсафа қисқача изоҳли луғат

А. Валиев
ИЛМИЙ ИЗЛАНИШ — илмий тадқиқотнинг ўзига хос кўриниши бўлиб, янгиликни топишга қаратилган фаолият,
152
Илмий изланиш
янги натижалар олишда давом этиш, янги билим ҳосил қилиш. Илмий кашфиёт ўзининг натижавий хулосалари би-
лан тафаккурда янги уфқпар очишга хизмат қилади. Илмий изланиш тадқиқотчининг илм даражаси ижодий жасурлиги, қатьият ила интилишига боғлиқ. Тадқиқотчи ўз замонаси-нинг идғор гояси билан қуролланган, мустақил фикрлайди-ган, янгиликни хис қиладиган бўлгандагина, изланиш сама-рали ва фойдали бўлиши мумкин. Илмий изланиш фан ол-дига шшни маълум бир ижтимоий мақсад сари ривожланти-ришга доир янги вазифа ва масалаларни қўяди.
Ҳозирги шароитда илмий изланиш, замонавий фан ри-вожланишининг асосий шакли сифатида майдонга чиқмоқ-да.
Фаннинг тараққиёт даражаси, аҳамияти, жамиятдаги ўрни каби хусусиятларидан илмий изланишнинг моҳияти намоён бўлади,
Ҳозирги замон фанида илмий изланишнинг ўзига хос томондари, хусусиятлари нимадан иборат?

1. 
   Ҳозирги замон фанларининг тадқиқот объектида ўзга-
   ришлар содир бўлмокда. Фанда мураккаб тизимлар, чизиқли
   бўлмаган жараёнлар ва ўз-ўзидан ташкил бўлиш ҳодисалари
   кенг ўрганилмоқда, уюшган мураккабликлар таҳлил қилин-
   моқда.
   
2. 
   Фаннинг ушбу объектлари хусусида мураккаб ташкил
   этилган ва ўз-ўзидан ривожланувчи тизимлар хақидаги та-
   саввурлар ишлаб чиқшшокда. Янги объектлар ҳақидаги наза-
   рий концепциялар, қонунларнинг янги синфий кўриниши
   ишлаб чиқилмо^а ва булар асосида муракккаб объектлар-
   нинг чуҳур хоссалари ўрганилмоқда.
   
3. 
   Илмий тушунча, қонун ва назарияларнинг билиш жа-
   раёнидаги ўрни масаласи, улар ҳақидаги тасаввурларнинг
   ўзгариши, илмий билишнинг табиати хусусидаги масалалар
   тадқиқ қилинмоқда. Бунинг натижасида билишнинг эмпирик
   ва назарий босқичлари, унинг янги хусусиятлари, тузилиши
   тўгрисида қўшимча маълумотлар олиш имконияти туғил-
   мокда.
   
4. 
   Жараён ва ҳодисаларнинг моҳиятини ифодаловчи янги
   гушунчалар тенгсизлик, беқарорлик, кўп босқичлшшк, мақ-
   сад ва мақсадга мувофиқлилик, бифуркация ва ҳ.к.ларни
   тадқиқ қилиш, ўрганиш оламнинг идмий манзараси тўғри-
   сида янги маълумотлар олиш имконини беради.
   
5. 
   Илмий изланишнинг илмий услуб ва шакллари бойиб
   бормоқда. Янги услублар, тамойи.1лар кашф этилмоқда.
   

6. ЭҲМ илмий изланишнинг такомиллашган йўналиши
ҳисобланади.