Falsafa asoslari

347





Inson turmush estetikasining muhim tarkibiy qismlaridan biri insonning kiyinishi bilan bog‘liq bo‘lib bu modaga borib taqa- ladi. Ma'lumki, moda deganda tashqi madaniyat shakllarining vaqti-vaqti bilan qisman o‘zgarish va takrorlanib turishini tushu- namiz. Bunday takrorlanishlar va o‘zgarishlar iqtisodiy, ma'naviy, axloqiy, estetik omillar kabi ijtimoiy asosga ega bo‘ladi. Modani asosiy ko‘pchilik e'tirof etadi, u o‘zini faqat kiyinishda emas, ish- lab chiqarishda ham, siyosatda ham, san'atda ham, fanda ham, hatto mafkurada ham namoyon qila oladi. U ijtimoiy-estetik me- zon sifatida baholash xususiyatiga ega va shu bilan odamlarga nima kerakligini belgilab beradigan hukmron didga aylanadi. Moda odamlarning yashash tarzidan (uslubidan) kelib chiqib, do- imiy ravishda o‘zgarib boradigan hayot mazmuniga mos shaklni taklif etadi. Zotan u ommaviy estetik didning darajasi va o‘ziga xosliklarini zamon ko‘zgusida aks ettirish xususiyatiga ega. Shu jihatdan u, yuqorida aytib o‘tganimizdek, o‘zgaruvchanlik tabi- atiga ega.

Inson qaddi-qomatiga estetik ko‘rinish berishi bilan ham es- tetik taassurot qoldira oladi. Inson chehrasi va tanasining tabiiy tuzilishiga oid ba’zi nuqsonlarni kosmetika, jismoniy tarbiya va tibbiyotning ayrim sohalari yordamida «tartib»ga keltirish mum- kin. Biroq bu yerda me’yor asosiy mezon hamda ijtimoiy ong darajasi bilan bevosita bog‘langan bo‘lishi lozim. Bugungi kun- da estetik jarrohlik insonga «kosmetik bezak» bermoqda, «chi- roy» baxsh etmoqda, o‘ziga ishonchni orttirmoqda. Ammo, qalb go‘zalligi insoniy go‘zallikning asosi bo‘lishi lozim. Shu bois tur- mush estetikasi shaxs badiiy-estetik madaniyatini shakllantirish- da asosiy ijtimoiy manba va omil bo‘lib xizmat qiladi.

Inson faoliyatining barcha shakl va mahsulotlariga estetik sa- lohiyat xos bo‘lganligi bois turmush uning estetik gavdalanishini mazmundor qiladi va rang-baranglashtiradi. Bu o‘rinda dizayn- ning turmush estetikasiga ta’sirini alohida ta'kidlash joiz. Shu ma’noda insonni qurshagan predmet va narsalar muhiti uyg‘unlik, shinamlik va qulaylik xususiyatlari bilan insonda zavq, ko‘tarinki kayfiyat, xotirjamlik kabi hissiyotlarni uyg‘otishi; insonga o‘z ha- yotidan mamnunlik uyg‘otishi, ruhiy muammolar yechimini hal