Фалсафа. 9 Мавзу. Ислом таълимоти асослари. Исломдаги мазҳаб ва йўналишлар маърузачи: фалсафа фанлари доктори, профессор Исмоил Саифназаров

Сўфийлик (тасаввуф) тариқатлари:

• Марказий Осиёда:
• Нақшбандийлик.
• Яссавийлик.
• Кубравийлик кенг тарқалган.

• Шарқ мамлакатларида:
• 1) Қодирийлар
• 2) Бектошийлар.
• 3) Рифоъийлар.
• 4) Тайфурийлар.
• 5) Суҳравардия
• 6) Мавлавийлар
• 7) Шозилийлар.
• 8) Чишийлар.
• 9) Сафавийлар.
• 10) Ҳамдарийлар.
• 11) Неъматуллоҳийлар
• 12) Жалолийлар кенг тарқалган.

Араб мамлакатлари, Африка, Жанубий-Шарқий Осиё халқлари орасида ҳам кўп тариқатлар тарқалган:
1) Салафийлар, 2) Шартарийлар,
3) Рашидийлар.
4) Раҳмонийлар.
5) Таййибийлар,
6) Тинонийлар,
7) Амморийлар.
8) Ҳамолийлар.
9) Муридийлар.
10) Барқийлар.
11) Идрисийлар.
12) Санусийлар.
13) Ғуфрийлар ва ҳоказо.

Марказий Осиёда сўфийлик (тасаввуф) тариқатлари

• Нақшбандийлик – тасаввуф тариқатларидан бири Баҳоуддин Нақшбанд (1318-1389) Бухоро вилояти Когон туманида туғилган, нақшбандия тариқати асосчиси. Абдул Холиқ Ғиждувоний ҳамда Баҳоуддин Нақшбанд томонидан яратилган, кейинчалик “Нақшбандия” тариқати деб ном олган тамойиллар 11 номдадир.
• 1. Ҳуш дар дам – ҳар бир нафасни ҳушёрлик билан олиш.
• 2. Назар бар қадам – ҳар бир қадамни эҳтиёткорлик билан босиш.
• 3. Сафар дар ватан – ўз ватанида, уйида бўла туриб фикран ва зикран бутун борлиқ ҳақида тафаккур юритиш.
• 4. Хилват дар анжуман – ўзи халқ ичида анжуманда бўла туриб, хилватда ўтиргандек Аллоҳнинг зикрида бўлиш.
• 5. Ёд кард – тил ва дил билан зикр қилиш.
• 6. Боз гашт – зикр пайтида хотирни паришон қилмай, Аллоҳнинг ёдида бўлиш.
• 7. Нигоҳ дошт – бир нафасда “Калимаи таййиба”ни дил ҳузури билан тилда такрор қилиш.
• 8. Ёд дошт – Аллоҳни мудом ёд этиб, ғафлатдан сақланиш.
• 9. Вуқуфи замоний – ўз ҳолидан огоҳ бўлиб, шукр ва узрда бўлиш.
• 10. Вуқуфи ададий – зикрларда муайян ададга риоя қилиш.
• 11. Вуқуфи қалбий – дилни Аллоҳ зикри билан огоҳ қилиш.
• Нақшбандийликнинг асосий моҳияти “Қўл ишда, Аллоҳ дилда бўлсин”, яъни “Дил ба ёру, даст ба кор” шиори эди. 2020 йилда Ғиждувонийнинг 915 ,Баҳоуддин Нақшбанднинг 700 йиллик юбилейи нишонланди