Фалсафа. 12 Мавзу. Ислом таълимоти асослари. Исломдаги мазҳаб ва йўналишлар

Ислом талабларида ибодатга кирадиган 5 та асосий фарз рукни мавжуд:

• Калима келтириш.(Калима 2 хил бўлади: калимаи ибодат ва калимаи шаҳодат)
• Намоз ўқиш (5 маҳал).
• Рўза тутиш.
• Закот бериш.
• Ҳаж қилиш (имконият бўлса).
• 3. Эҳсон (араб. – яхшилик, самимийлик, мурувват, бирор нарсани ҳадя қилиш, хайр-садақа) – Қуръонда диний мажбуриятлар ўртасидаги самимийлик, риёкорликнинг зидди. Эҳсон эътиқоднинг олий босқичи бўлиб, ундан кейин иймон, сўнг ислом туради, бу шариат – тариқат – маърифат – ҳақиқат тушунчаларига мос келади.

Калом (ақида) илмининг мазмун – моҳияти

• 1.Калом (араб. – гап, нутқ, баён) – исломий эътиқод ва дунёқарашга оид масалаларни ақлий мулоҳазага таяниб далиллаш ва хулосалашдир.
• 2.Дастлабки даврларда ислом дини таълимоти ақл ва тафаккурга таяниб эмас, илоҳий кўрсатмаларга, фақат Қуръон ва Сунна таълимоти билан чекланган.
• 3.Абу Ҳанифанинг эътирофича, калом илмини Амир Убайд бошлаб берган.

4. Калом мунаққидлари фикрича, Қуръони карим ва Ҳадиси шарифларда ислом таълимоти, мафкураси, эътиқодий-назарий қарашлар баён этилиб, ҳар қандай диний, фалсафий, мантиқий, ақлий назариялар бекор қилинган.

5. Ўзини мўмин-мусулмон санаган киши Муҳаммад (с.а.в.) нинг Аллоҳ таоло томонидан келтирилган илоҳий таълимотдан ташқарига чиқмаслиги, исломгача шаклланган юнон, форс, Шарқ фалсафаси калом илмидан воз кечиш лозим ҳисобланган.

Калом (ақида) илмининг мазмун – моҳияти

• 6. Ислом дини дунёнинг кўп мамлакат, халқларига тарқалиши ва ислом мафкурасининг турли ноисломий мафкуралар билан тўқнашуви натижасида уларга раддия бериш муаммолари келиб чиққан.
• 7. Ислом ақида ва аҳкомларини тушунтириб, асослаб бериш учун оят ва ҳадисларнинг ўзи кифоя қилмаган. Ислом ақидасига мухолиф фикр юритувчи оқим ва тоифалар калом, мантиқ, жадал, мунозара каби ақлий далил-ҳужжатларга суянишга тўғри келган.
• 8. Вақт ўтиб калом илми ислом дунёсида кенг ўрганилиб, бу соҳада ҳам дунёга машҳур ислом мутафаккир, файласуфлари пайдо бўла бошлаган.