|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
“TEXNIKA” FAKUL’TETI
“FAKULTETLARARO UMUMTEXNIKA FANLARI”
KAFEDRASI
“ELEKTR MEXANIK TIZIMLAR
VA KOMPLEKSLARNI BOSHQARISH” FANIDAN
MUSTAQIL ISHI
Mavzu: Tezligi rostlanadigan nasos kurilmasi elektr yuritmasida energiyadan samarali foydalanish imkoniyatlari.
Bajardi: Ruzmetov Dilshod
Qabul qildi: Qodirov Alibek
Urganch 2022
REJA
Parallel qo‘zg‘atishIi o‘zgarmas tok motorining tezligini rostlash usullari
Yakor zanjiriga tashqi qarshilik kiritib motor tezligini rostlash.
Magnit oqimi qiymatini o‘zgartirib, parallel qo‘zg‘atishli motor tezligini rostlash
Hozirgi vaqtda sanoat korxonalarida tezliklari turlicha o'zgarib ishlaydigan ko‘pgina mashina va mexanizmlar qo'llanilmoqda. Bunga misol qilib, metall qirqish dastgohlari, prokat stanlari, qog‘oz ishlab chiqarish va to'qimachilik mashinalari kabilami ko‘rsatish mumkin. Metall qirqish dastgohida har bir buyumga o‘ziga xos texnologiyada ma’lum tezlik bilan ishlov beriladi. Qirqish operatsiyasi hisobdagi tezhkda bajarilgandagina buyumga yuqori sifatli ishlov beriladi. Bunda dastgoh va keskichdan to‘la va tejamli foydalaniladi. Qirqish tezligining qiymati ko‘p omillarga: dastgolining tipiga (tokarlik, parmalash va boshqalar), ishlov beriladigan buyumning materialiga (po'lat, mis va boshqalar) qabul qilinadigan keskich parametrlariga, islilov berish rejimiga (buyumni qanday chuqurlikda va kenglikda qirqishga, bu qirqish jarayonida keskichning sovitilish sharoitlariga) bog'liq bo‘Ub, uni tajribaga asoslanib topilgan empirik formuladan aniqlanadi (dastgoh motorining quwatini aniqlashga qarang, V bob). Mashinaning ish jarayonida har xil tezlik bilan ishlashga to‘g‘ri keladi. Demak, masliina va mexanizmlaming ish unumini va ular ishlab chiqarayotgan mahsulotning sifatini oshirish uchun ishlov berish talabiga binoan elektr yuritmalar turli tezliklarga ega bo‘lishi lozim. Shunday qihb, yuklama qiymati va tavsifidan qat’iy nazar, ishlov berish rejimi talabiga rioya qilgan holda elektr yuritma tezligini majburiy tarzda o'zgartirish tezlikni rostlash deb ataladi. Bu tushunchani yuklama o‘zgarishi bilan motor tezligining mexanik tavsif qattiqligi yoki yumshoqhgiga ko‘ra tabiiy ravishda o‘zgarib turishi bilan almashtirib yuborish noto‘g‘ri bo‘ladi. Ammo ba’zi yuritmalarda texnologiya talabiga ko‘ra tezlik qiymati yuklama o'zgarishiga qaramay, o‘zo'zidan rostlanib turishi lozim. Bunday yuritmalar rostlanuvchi ele/ctr yuritmalar deb ataladi. Elektr motor tezligi, umuman, parametrik usul va kuchlanish yoki chastota qiymatlarini o‘zgartirish bilan rostlanadi. Motoming biror parametrini, masalan, yakor yoki rotor zanjiridagi qarshiliklami, magnit oqimini hamda magnit qutblar sonini o‘zgartirish bilan tezlikni parametrik usulda rostlash mumkin. Elektr tarmog‘idan motorga beriladigan kuchlanish miqdorini yoki tok chastotasini o'zgartirish uchun maxsus generator yoki o‘zgartgichdan foydalaniladi. Tezhkni rostlashda biror usuldan foydalanish uchun quyidagi texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlar: rostlash diapazoni, rostlash silliqligi, yuritma tejamliligi va uning yuklanish xususiyatlari, ishlashdagi mo‘tadilligi taqqoslanadi. Rostlash diapazonini D harfi bilan belgilanadi va u quyidagi nisbatga teng:
bunda n max va n min — nominal yuklama bilan ishlayotgan yuritmaning maksimal va minimal aylanish tezliklari. Rostlash silliqligi berilgan diapazon oralig'ida olinadigan tezliklar soni orqali aniqlanib, silliqlik koeffitsienti фbilan tavsiflanadi. Ikki qo'shni tezliklar nisbati rostlashning silliqlik koeffitsienti deb ataladi va ф harfi bilan belgilanadi:
Demak, berilgan diapazonda (tezliklar oralig'ida) olinadigan tezliklar soni qancha ko'p bo‘Isa, rostlash silliqligi shuncha yuqori bo'ladi, ф koeffitsient esa 1 ga yaqinlashadi. Yuritmani yaratishda qancha kam mablag' sarflansa va tezlikni rostlashda quwat isrofi qancha kam bo'lsa, elektr yuritma tejamliligi shuncha yuqori bo'ladi. Tezligi rostlanadigan elektr yuritmalaming tejamliligini taqqoslashda, ulaming ishda ishonchliligi hamda elektr yuritmalami yaratish uchun sarflanadigan nodir material va uskunalami hisobga oUsh lozim bo'ladi. Shu bilan birga, ba’zi mexanizmlarda tezlik rostlanishi bilan aylantiruvchi moment (M) o'zgarmasligi talab qilinsa, boshqalarida berilayotgan quwat (P) ning o'zgarmasligi talab qilinadi. Haqiqatan, ba’zi prokat stanlari va shunga o'xshashlarda tezlik rostlanishiga qaramay, M= const bo'lishi talab qilinsa, tokarlik va boshqa ko'pgina metall qirqish dastgohlarda P= const bo'lishi talab qilinadi. Umuman tezlikni rostlashda motor to'la yuklamaga ega bo'lib ishlashini ta’minlash lozim. Motoming yuklanishi, asosan, uning qizish darajasi bilan aniqlanadi va u bilan chegaralanadi. Demak, motor harorati normal qiymatga teng bo'lsa, u to'la yuklangan bo'ladi. Motoming qizishi undan o'tayotgan yuklama toki I ga
bog‘liq. Shuning uchun turli n tezliklarda m otorni to ‘la yuklamada ishlatish uchun 1 = 1 = const bo‘lishi lozim. s n Yuklama momentining o‘zgarishi bilan motor tezligining o‘zgarish darajasi ishlashdagi mo”tadillik deb ataladi. Masalan, parallel qo‘zg‘atishli o'zgarmas tok motorining yuklama Ms ga nisbatan ±AM ga o'zgarganda, uning tezligi turli reostatli (R{ va ft,) tavsiflarda Anl va An2 qiymatlarga o'zgaradi (3.1- rasm). Demak, mexanik tavsif qancha qattiq bo'lsa, motor shuncha yuqori stabillik (mo”tadillik)da ishlaydi va, aksincha
Do'stlaringiz bilan baham: |
