Fakultetlararo umumtexnika fanlari

Parallel qo‘zg‘atishIi o‘zgarmas tok motorining tezligini rostlash usullari Bunday motoming tezligini, mexanik tavsif ifodasiga binoan, elektr tarmog'idagi kuchlanish U, yakor zanjiridagi qarshilik R va magnit oqim Ф ni o‘zgartirish bilan rostlash mumkin. Elektr tarmog'idagi kuclilanish qiymatini o‘zgartirib, motoming tezligini rostlash keng qo‘llaniladi. Bu usul bilan keyinroq batafsil tanisliib cliiqamiz. Yakor zanjiriga tashqi qarshilik kiritib motor tezligini rostlash. Bunda motor tezligini rostlash uchun yakor zanjiriga ketma-ket yoki parallel ulangan tashqi qarshiliklami kiritish lozim. 3.2- rasmda M yuklama bilan a nuqtada ishlab turgan motor yakoriga tashqi qarshilikni ketma-ket ulab, uning tezligini abcdefg tavsif bo‘yicha rostlash mumkinligi ko'rsatilgan. Bunda tezlikni rostlovclii reostat qarsliiiigi uzoq muddath ish rejimidagi yuklama tokiga hisoblangan bo'lishi kerak. Odatda motorni ishga tushiruvclii reostat qarshiligi qisqa vaqt ishlashga hisoblangan bo'ladi. Shuning uchun bu reostatdan tezlikni rostlashda foydalanishga ruxsat etilmaydi. Bu usul bilan motor tezligi faqat nominalga nisbatan pasaytirilishi mumkin. Bunda tezlikning rostlanish diapazoni ma’lum qarshilikli va pog'onalar soniga ega bo'lgan reostatda yuklamaga bog‘liq bo‘ladi.
Shunga ko'ra, kichik tezliklarda mexanik tavsif qattiqligi juda ham kamayib, ishlashdagi stabillik qoniqarsiz bo'ladi. Motor tezhgi bu usul bilan rostlanganda, undan to'la foydalanish uchun Ms = Mn ga teng bo'lib, tezlik o'zgarishida Af = const bo'hb qohshi kerak. Bunda tezlik rostlanishiga qaramay, motoming aylantiruvchi Mn momenta M - kmF Jn = const bo'hb, quwati P = — esa o'zgaruvchan bo'ladi. Bunda quwat isrofi AP = I ^ R = I ^ ( R ^ + Rx) bo'lgani uchun AR ning qiymati An ga mutanosib bo'ladi. Demak, motor tezligini nominalga nisbatan ikki marta pasaytirishda, uning 50% quwati yakor zanjiridagi tashqi qarshilikda isrof bo'ladi, ya’ni uni qizdirish uchun sarflanadi. Yuqorida keltirilgan ko'rsatkichlarga ko'ra bu usul amalda kam qo'llaniladi. Agar yakor zanjiriga ketma-ket ulangan qarshiligidan tashqari qarshihgi unga parallel ulansa (ya’ni, u shuntlansa) mexanik tavsif hatto past tezliklarda ham qoniqarli qattiqlikka ega bo'lishi mumkin. Haqiqatan, 3.3- rasmda keltirilgan motoming ulanish sxemasiga binoan, mexanik tavsif ifodasi quyidagi tenglamalar sistemasidan topiladi:
Shuntlash usuli bilan salt ish rejimidagi motor tezligini ham rostlash mumkin. Bunda qiymatini nQ ga nisbatan kamaytirish mumkin (3.4- rasm). Natijada mexanik tavsif qattiqligi past tezliklarda ham qoniqarli bo'ladi. 3.4- rasm, a da = const va ning turli qiymati uchun (3.2) ifodaga asosan qurilgan tavsif ko‘rsatilgan bo‘Isa, 3.4- rasm, b da esa R^ = const va R^ ning turh qiymati uchun qurilgan tavsif ko'rsatilgan. Rsh = °a bo‘lganda yakor zanjiriga faqat ketma-ket qarshilik kiritilgan mexanik tavsif olinadi, unda nosh = nQ bo'ladi, Rsh = 0 bo'lganda E = - I yaRyt va uy* = W 4 = 0 bo'ladi. Bunda tavsif tabiiy tavsif parallel bo'lgan CWchiziq bilan ifodalanadi. Haqiqatan, tabiiy tavsif E= Undan aniqlansa, Rsh = 0 bo'lganda E = - I yaRya ifodadan aniqlanadi. Bunda m otor elektrodinam ik rejimda ishlaydi. Shunga ko‘ra, /^ = 00 bo'lganda, yakor zanjiri elektr tarmoqdan uzihb Rsh qarshilikka ulanib qolganday bo'ladi va natijada elektrodinamik rejim tavsffi OB olinadi. Қ = 0 bo'lganda esa qarshilik elektr tarmog'iga parallel ulanib, motorga hech qanday ta’sir ko'rsatmaydi. Bunda, motor o'zining tabiiy tavsifida ishlaydi. Umuman, yakomi shuntlab, tezlikni 4-И va 5-И diapazonlarida rostlash mumkin. Ammo bu usul tejamsiz bo'lganligi uchun amalda 3.4- rasm. Parallel qo‘zg‘atishli motor yakoriga ketma-ket va parallel qarshiliklar ulangandagi mexanik tavsiflar: а - ketma-ket qarshilik \ = const, parallel qarshilik esa rostlanuvchan; b - parallel qarshilik Rlh = const, esa rostlanuvchan. 6 — S.Majidov 81 qisqa muddatli ish rejimlaridagina qo'llanilishi tavsiya qilinadi. Xususan, yuritmani aniq joyda to'xtatishda talab qihnadigan past tezhk yakomi shuntlash usuli bilan olinadi. Bunda motor qisqa muddatda ishlab, uning mexanik tavsifi qoniqarli qattiqlikka ega bo‘ladi. Magnit oqimi qiymatini o‘zgartirib, parallel qo‘zg‘atishli motor tezligini rostlash. Agar motoming qo'zg'atish chulg'ami zanjiriga tashqi qarshilik kiritilsa, qo'zg'atish toki va, demak, magnit oqimining qiymati nominalga nisbatan kamayadi. Bu usul bilan tezlikni rostlash diapazoni normal motorlar uchun 2 : 1, maxsus motorlar uchun esa (3+4): 1 gacha ko'tariUshi mumkin. Bunda tezlikning maksimal qiymati, asosan, kommutatsiya sharoitining og'irlashishi bilan chegaralansa, minimal qiymati esa nominal tezlikda mashina magnit sistemasining to'yingan holati bilan chegaralanadi. Mexanik tavsif ifodasiga binoan magnit oqimining o'zgarishi bilan olinadigan sun’iy tavsiflar, tabiiyga qaraganda, ancha past qattiqlikka ega bo'ladi (3.5-rasm). Haqiqatan, n = ga binoan, ' КФ ксктФг Ф = Фп dan Ф - ~ gacha kamaysa, ideal tezlik qiymati ikki marta ko'payadi, ammo tavsifning qattiqligi kamayadi. Lekin, motor tezligining ortishi bilan tavsifning qattiqligi pasaysa ham uning ishlashdagi m o'’tadilligi tabiiyga nisbatan deyarli o'zgarmay qoladi. 3.5- rasmda qo'zg'atish chulg'amiga kiritilgan uch pog'onali reostat orqali tezlikning rostlanish tavsifi k o 'rsatilg an . Bunda A /= const deb qabul qilingan. Birinchi pog'ona qarsliilik qo'zg'atish chulg'ami zanjiriga kiritilishi bilan magnit oqimining qiymati ma’lum bir miqdoigacha kamayadi. Bunda, tezlikning qiymati inersiya kuchlari ta’sirida darhol o'zgara olmaydi. M asalan, = 0,05 bo'lsa, u holda nom inal tok / 'a = 1 , m agnit oqim Ф' = 1 1—Е' bo'lgani uchun = -цг- ga binoan, e.y.k. E' = 0,95, moment M '= 1 bo'ladi. Agar Ф faqat 5% 3.5- rasm. Magnit oqimini 0‘zgartirish bilan parallel qo‘zg‘atishli motor tezligining rostlanish tavsiflari. kamaytirilsa, u holda E = 0,9 bo‘lib U - E ning va, demak, / ning qiymati ikki marta ko‘payadi. Bunda Mmm = Ф' / 'a = 0,95 - 2 = 1,9 bo‘lib, /ya ga nisbatan biroz kam o ‘zgaradi va shu sababli, tezlik tavsifi mexanik tavsifdan biroz farq qiladi. Natijada dinamik moment Mdm = - M '= 1,9 - 1 = 0,9 hosil bo‘Ub, motoming tezhgi mom entlar muvozanati tiklanguncha, ya’ni b nuqtadan С nuqtagacha ortib boradi. С nuqtada qarshilikning ikkinchi pog‘onasi kiritiladi va shundan so‘ng motoming tezligi g nuqtagacha ko‘tariladi. Agar С nuqtada ishlab turgan motoming qo'zg'atish zanjiridan tashqi qarshihk chiqarilsa, u holda, E> U bo'lgani uchun yakor tokining ishorasi o'zgaradi va natijada tormozlovchi moment hosil bo'ladi. Bunda motor rekuperativ rejimda ishlab, uning tezhgi ka tavsif bo'yicha kamaya boradi va a nuqtada turg'un rejimga o'tib ishlaydi. Bu usul bilan tezlikni rostlash, umuman, anchagina tejamh bo'ladi. M a’lumki, qo'zg'atish chulg'ami zanjiridagi quwat isrofi yakor zanjiridagi quwat isrofining taxminan 1+5% ini tashkil qiladi. Ammo bu usul bilan qarshilik momenti o'zgarmas bo'lgan mexanizmlaming tezligini rostlash, hamma tezliklarda ham, Afn tejamli bo'la olmaydi. Haqiqatan, P = — ifodasida Ms = Mn = const bo'lsa, motor quwatidan to'la foydalanish uchun faqat maksimal tezlik bilan ishlashi lozim. Agar motor bu usul uchun minimal bo'lgan, ya’ni nominal tezlikda ishlatilsa, u holda, uning quwatidan, n ^ J n ^ marta kam foydalanilgan bo'ladi. Shunga ko'ra bu usul tezlik rostlanishiga qaramay, o'zgarmas quwat talab qiladigan yuritmalardagina tejamli bo'ladi.
Magnit oqimi qiymatini o‘zgartirib, parallel qo‘zg‘atishli motor tezligini rostlash. Agar motoming qo'zg'atish chulg'ami zanjiriga tashqi qarshilik kiritilsa, qo'zg'atish toki va, demak, magnit oqimining qiymati nominalga nisbatan kamayadi. Bu usul bilan tezlikni rostlash diapazoni normal motorlar uchun 2 : 1, maxsus motorlar uchun esa (3+4): 1 gacha ko'tariUshi mumkin. Bunda tezlikning maksimal qiymati, asosan, kommutatsiya sharoitining og'irlashishi bilan chegaralansa, minimal qiymati esa nominal tezlikda mashina magnit sistemasining to'yingan holati bilan chegaralanadi. Mexanik tavsif ifodasiga binoan magnit oqimining o'zgarishi bilan olinadigan sun’iy tavsiflar, tabiiyga qaraganda, ancha past qattiqlikka ega bo'ladi (3.5-rasm). Haqiqatan, n = ga binoan, ' КФ ксктФг Ф = Фп dan Ф - ~ gacha kamaysa, ideal tezlik qiymati ikki marta ko'payadi, ammo tavsifning qattiqligi kamayadi. Lekin, motor tezligining ortishi bilan tavsifning qattiqligi pasaysa ham uning ishlashdagi m o'’tadilligi tabiiyga nisbatan deyarli o'zgarmay qoladi. 3.5- rasmda qo'zg'atish chulg'amiga kiritilgan uch pog'onali reostat orqali tezlikning rostlanish tavsifi k o 'rsatilg an . Bunda A /= const deb qabul qilingan. Birinchi pog'ona qarsliilik qo'zg'atish chulg'ami zanjiriga kiritilishi bilan magnit oqimining qiymati ma’lum bir miqdoigacha kamayadi. Bunda, tezlikning qiymati inersiya kuchlari ta’sirida darhol o'zgara olmaydi. M asalan, = 0,05 bo'lsa, u holda nom inal tok / 'a = 1 , m agnit oqim Ф' = 1 1—Е' bo'lgani uchun = -цг- ga binoan, e.y.k. E' = 0,95, moment M '= 1 bo'ladi. Agar Ф faqat 5% 3.5- rasm. Magnit oqimini 0‘zgartirish bilan parallel qo‘zg‘atishli motor tezligining rostlanish tavsiflari. kamaytirilsa, u holda E = 0,9 bo‘lib U - E ning va, demak, / ning qiymati ikki marta ko‘payadi. Bunda Mmm = Ф' / 'a = 0,95 - 2 = 1,9 bo‘lib, /ya ga nisbatan biroz kam o ‘zgaradi va shu sababli, tezlik tavsifi mexanik tavsifdan biroz farq qiladi. Natijada dinamik moment Mdm = - M '= 1,9 - 1 = 0,9 hosil bo‘Ub, motoming tezhgi mom entlar muvozanati tiklanguncha, ya’ni b nuqtadan С nuqtagacha ortib boradi. С nuqtada qarshilikning ikkinchi pog‘onasi kiritiladi va shundan so‘ng motoming tezligi g nuqtagacha ko‘tariladi. Agar С nuqtada ishlab turgan motoming qo'zg'atish zanjiridan tashqi qarshihk chiqarilsa, u holda, E> U bo'lgani uchun yakor tokining ishorasi o'zgaradi va natijada tormozlovchi moment hosil bo'ladi. Bunda motor rekuperativ rejimda ishlab, uning tezhgi ka tavsif bo'yicha kamaya boradi va a nuqtada turg'un rejimga o'tib ishlaydi. Bu usul bilan tezlikni rostlash, umuman, anchagina tejamh bo'ladi. M a’lumki, qo'zg'atish chulg'ami zanjiridagi quwat isrofi yakor zanjiridagi quwat isrofining taxminan 1+5% ini tashkil qiladi. Ammo bu usul bilan qarshilik momenti o'zgarmas bo'lgan mexanizmlaming tezligini rostlash, hamma tezliklarda ham, Afn tejamli bo'la olmaydi. Haqiqatan, P = — ifodasida Ms = Mn = const bo'lsa, motor quwatidan to'la foydalanish uchun faqat maksimal tezlik bilan ishlashi lozim. Agar motor bu usul uchun minimal bo'lgan, ya’ni nominal tezlikda ishlatilsa, u holda, uning quwatidan, n ^ J n ^ marta kam foydalanilgan bo'ladi. Shunga ko'ra bu usul tezlik rostlanishiga qaramay, o'zgarmas quwat talab qiladigan yuritmalardagina tejamli bo'ladi.