Fаkulteti “Mаktаbgаchа tа’limdа o’qitish texnоlоgiyаlаri vа lоyixаlаshtirish”

Kurs ishining ob`ekti: Maktabgacha ta’lim tashkiloti yoshdagi bolalarni shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyalari orqali tarbiyalash
Kurs ishinng predmeti: Maktabgacha ta’lim tashkiloti yoshdagi bolalarni muxit ta’sirida tarbiyalash jarayoni
Kurs ishi metodlari: kuzatuv, savol-javob, suhbat, tahlil, umumlashtirish, adabiyotlar tahlili.
Kurs ishining metodologik asoslari. O’zbekiston Respublikasining Ta’lim to’g’risidagi Qonuni, ( yangi taxrir 2020-yil 23-sentyabr) «O’zbekiston Respublikasining maktabgacha ta’lim tashkiloti ta’lim kontseptsiyasi», O’zbekiston Respublikasi Prezidentining nutq va ma’ruzalari, Vazirlar Mahkamasining 155-sonli buyrug’I, “Ilk qadam” ta’lim dasturi, “Ilk va maktabgacha ta’lim tashkiloti yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo’yiladigan davlat standartlari” Maktabgacha ta’lim tashkiloti ta’lim va tarbiyaning davlat standartini tasdiqlash, Maktabgacha ta’lim tashkiloti yoshdagi bolalarni muxit ta’sirida tarbiyalash usullariniga oid adabiyotlarni o’rganish.
Kurs ishining afzalligi: Ushbu kurs ishi Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyalari qanday tavsiflanashi, Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyasi o’z ichiga qanday texnologiyalarni qamrab olishini o’rganish jarayonni tashkil etishga bag’ishlangan;
Maktabgacha ta’lim tashkiloti yoshdagi bola hayoti, uning aqliy ,jismoniy, ma’nan va psixologik rivojlanishiga shaxsga yo’naltirilgan ta’lim orqali yondashuv orqali yoritildi.
Ushbu kurs ishidan tarbiyachilar, ota-onalar, hamda maktabgacha ta’lim tashkiloti ta’lim yo’nalishi bolalari uslubiy ko’rsatma sifatida foydalanishlari mumkin.
Kurs ishining tuzulishi: 2 bob 4 paragrf, xulosa va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

I BOB MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTI TA'LIMDA SHAXSGA YO’NALTIRILGAN TA’LIM TEXNOLOGIYALAR
1.1.Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyalarini tavsiflanishi
Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyasi quyidagicha tavsiflanadi:

• 
  nomarkazlashganlik(antropotsentrik);
  
• 
  insonparvarlik;
  
• 
  psixoterapevtik yo’nalganigi;
  
• 
  Bolaning erkin,ijodiy va har tomonlama rivojlanishini asosiy maqsad qilib qo’yishi.
  

Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyasidagi fundamental g’oya tushuntirishdan tushunishga, monologdan dialogga, nazoratdan rivojlanishga, boshqarishdan o’zini o’zi boshqarishga o’tishdan iborat. Pedagog asosiy urg’uni bilishga emas aksincha, muloqotga o’zaro bir birini tushunishga harakat qilib, bolani ijod qilishi uchun uni “ozod”qilishga qaratishi kerak. Ijod va izlanish bolaning shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyasi muhitidagi borlig’ining asosi bo’lmog’i lozim. Ammo bolaning jismoniy,intellektual va ruxiy xolati mustaqil ravishda ta’limdagi ijodiy izlanish talab qiladigan topshiriqlarni bajarishga va hayotiy muammolarni yechishga yetarli emas. Shuning uchun unga pedagogik qo’llab quvvatlash va yordam kerak bo’ladi.
Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyasining tavsifidagi mana shular “kalit” so’zlardir.
Tarbiyalanuvchiga yo'naltirilgan yondashuv tamoyillari asosida qurilgan tayyorlov guruh tarbiyachisining badiiy va estetik tarbiyasi rivojlanish va o'z-o'zini rivojlantirishga yordam beradi, chunki u bilish va faoliyat sub'ekti sifatida uning individual xususiyatlarini aniqlashga asoslanadi. Har bir insonning o'z taraqqiyot yo'lini tanlash huquqi ustuvor hisoblanadi. Shaxsga yo'naltirilgan yondashuv insonning ekzistensial ehtiyojlarini, ya'ni uning mavjudligi va shaxsiy mavjudligining ehtiyojlari va ma'nosini qondirishga qaratilganligi bilan tavsiflanadi: erkinlik va o'zini erkin tanlash, dunyoqarashi, harakatlari, mustaqilligi va shaxsiy javobgarligi; o'z-o'zini rivojlantirish va o'zini o'zi anglash, o'z taqdirini o'zi belgilash va ijodkorlik. Zamonaviy sharoitda har bir insonga o'z shaxsiyatini shakllantirishda yordam berish kerak: o'zi uchun muhim bo'lgan qadriyatlarni tanlash, ma'lum bilim tizimini o'zlashtirish, qiziqishning bir qator muammolarini aniqlash, hal qilish usullarini o'zlashtirish. o'zlarining "men" dunyosini kashf qilish va uni qanday boshqarishni o'rganish. Bu, ayniqsa, tayyorlov guruhtarbiyachilari uchun to'g'ri keladi.
Maktabgacha ta’lim tashkiloti ta’lim tashkilotining ta'lim faoliyatida tarbiyalanuvchiga yo'naltirilgan yondashuvni amalga oshirish xususiyatlari.
I.Lerner ta'lim mazmunining ikkita tarkibiy qismini ajratib ko'rsatdi: bilim, ko'nikma va malakalar tizimini o'z ichiga olgan asosiy komponent, shuningdek, ijodiy faoliyat tajribasini o'z ichiga olgan ilg'or komponent (ya'ni, bilimlarni uzatish tajribasi, yangi, nostandart vaziyatga ko'nikma va qobiliyatlar, yangi bilim va faoliyat usullarini ishlab chiqarish tajribasi) va bolaning dunyoga, odamlarga, o'ziga bo'lgan hissiy-qiymatli munosabati tajribasi. Ushbu komponentlar o'rtasida bog'liqlik mavjud: ilg'or komponent asosiy asosida shakllanadi.
Bugungi kunda dunyoda maktabgacha ta’lim tashkiloti ta’limi tizimini rivojlantirishning yetakchi strategik yo‘nalishi shaxsga yo‘naltirilgan ta’limdir.
Shaxsga yo'naltirilgan ta'lim deganda tarbiyalanuvchining - sub'ektning xususiyatlarini ochib beradigan, bolaning sub'ektiv tajribasining o'ziga xosligi va ichki qiymatini tan oladigan, tarbiyalanuvchining sub'ektiv tajribasi asosida pedagogik ta'sirlarni quradigan o'rganish tushuniladi.
Tarbiyalanuvchiga yo'naltirilgan ta'lim modeli bolaning individual shaxsiy xususiyatlarini ochish va rivojlantirish uchun zarur shart-sharoitlarni (ijtimoiy, pedagogik) yaratishga qaratilgan. Ushbu modelda asosiy tushunchalar: tarbiyalanuvchining sub'ektiv tajribasi, shaxsiy rivojlanish traektoriyasi, kognitiv selektivlik. Bolalarga yo'naltirilgan ta'limning barcha modellari shartli ravishda uchta asosiyga bo'linadi:

1. 
   ijtimoiy-pedagogik;
   
2. 
   mavzu-didaktik;
   
3. 
   psixologik.
   

Shaxs doimo o'zgarib turadigan dunyoning markazida: har bir kishi uchun atrofdagi voqelikni idrok etishning o'z dunyosi muhim, bu ichki dunyoni hech kim tashqaridan to'liq bilib bo'lmaydi,
Bolalarga yo'naltirilgan ta'limning yetakchi g'oyalari
(I.S. Yakimanskayaga ko'ra) quyidagilar:
Shaxsga yo'naltirilgan ta'limning maqsadlari: tarbiyalanuvchilarning kognitiv qobiliyatlarini rivojlantirish, bolaning individualligini maksimal darajada ochib berish;
Ta'lim, berilgan bilim standarti sifatida, jarayon sifatida o'rganishga qaytadan urg'u beriladi;
Ta’lim deganda, ta’limda o'rnatilgan ijtimoiy ahamiyatga ega assimilyatsiya shakllarini o'zgartirishga qaratilgan individual bolaning sof individual faoliyati tushuniladi;
Bolaning sub'ektivligi ta’lim ta'sirining "hosilasi" sifatida qaralmaydi, balki unga boshidanoq xosdir;
Ta'lim jarayonini loyihalash va amalga oshirishda har bir tarbiyalanuvchining sub'ektiv tajribasini va uning ijtimoiylashuvini ("kultivatsiya") aniqlash bo'yicha ish olib borilishi kerak;
Maqsaddan bilimlarni o'zlashtirish, uning imkoniyatlari va individual muhim qadriyatlarni hisobga olgan holda, tarbiyalanuvchilarni rivojlantirish vositasiga aylanadi.
Bolalarga yo'naltirilgan ta’limni ishlab chiqishda tarbiyachi e'tiborga olishi kerak bo'lgan bir nechta pozitsiyalar (I. Yakimanskaya va O. Yakunina bo'yicha) mavjud:
1. Subyektiv tajribaga tayanish.
"Bolaga yo'naltirilgan ta’limning asosiy g'oyasi tarbiyalanuvchilarning individual tajribasining mazmunini ochib berish, uni so'ralayotgan narsa bilan muvofiqlashtirish, uni ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan mazmunga (ya'ni "o'stirish") tarjima qilish va shu orqali erishishdir. ushbu tarkibni shaxsiy assimilyatsiya qilish.
Bolalarga yo‘naltirilgan ta’limni tashkil qilishda tarbiyachining kasbiy pozitsiyasi muhokama qilinayotgan mavzu mazmuni bo‘yicha har qanday bolaning bayonotini bilish va hurmat qilishdan iborat bo‘lishi kerak. Tarbiyachi nafaqat u qanday material bilan muloqot qilishini, balki tarbiyalanuvchilarning sub'ektiv tajribasida (ularning turli tarbiyachilardan oldingi o'rganishlari va o'zlarining hayotiy faoliyati natijasida) ushbu materialning qanday mazmunli xususiyatlari bo'lishi mumkinligini ham hisobga olishi kerak. Bunday sharoitda bolalar "eshitishga" intiladilar, mavzu bo'yicha gapira boshlaydilar, xato qilishdan qo'rqmasdan uni mazmunli muhokama qilish uchun o'z imkoniyatlarini taklif qiladilar. Tarbiyachi bolalarni bunday suhbatga undashga tayyor bo'lishi kerak, bolalar tomonidan ularning individual "semantikasi" (ilmiy bilim nuqtai nazaridan nomukammal bo'lsa ham) ifodasini faol ravishda targ'ib qilish kerak. Ularni guruhda muhokama qilib, tarbiyachi individual "semantika" ni "o'stirish" natijasida "jamoaviy" bilimlarni shakllantiradi va guruhdan o'zlashtirish uchun tayyorlagan tayyor namunalarni ko'paytirishga shunchaki erishmaydi.
2. Psixofizik xususiyatlarni bilish.
“Tarbiyalanuvchiga yo‘naltirilgan ta’lim uchun didaktik materialni tanlash tarbiyachidan nafaqat uning ob’ektiv murakkabligini, balki ushbu material bilan ishlashda har bir tarbiyalanuvchining shaxsiy xohish-istaklarini bilishni ham talab qiladi. U tarbiyalanuvchiga dastur talablarida ko'zda tutilgan bir xil tarkib bilan ishlashga imkon beradigan, lekin uni so'z, ramziy belgi, chizma, mavzu tasviri va hokazolarda etkazish imkonini beradigan didaktik kartalar to'plamiga ega bo'lishi kerak. Albatta. materialning turi va shakli, ularni bola tomonidan ifodalash imkoniyatlari asosan materialning o'zi mazmuni, uni o'zlashtirish talablari bilan belgilanadi, ammo bu talablarda bir xillik bo'lmasligi kerak. Bolaga ta’lim materiali bilan ishlashda individual zukkolik ko'rsatish imkoniyatini berish kerak. Bunday materiallar to'plamidan ta’lim jarayonida moslashuvchan foydalanish kerak, busiz u so'zning haqiqiy ma'nosida tarbiyalanuvchiga yo'naltirilgan bo'lmaydi. (4)
3. Teng huquqli sheriklar sifatida
“Ta’limda tarbiyaviy aloqani shunday qurish kerakki, bolaning o'zi mazmuni, turi va shakli bo'yicha u uchun eng qiziqarli topshiriqni tanlashi va shu orqali o'zini eng faol ifoda etishi mumkin? Buning uchun o`qituvchi ta’limda frontal ish usullariga faqat informatsion (sozlash, mazmun-yo`riqnoma), yakka tartibda esa mustaqil, guruh (juftlik) ishning barcha shakllariga murojaat qilishi kerak.
Bu esa undan jarayonchilarning nafaqat kognitiv, balki hissiy-irodaviy va motivatsion-ehtiyoj xususiyatlarini, ularning ta’lim jarayonida namoyon bo`lish imkoniyatlarini ham hisobga olishni talab qiladi. Shuning uchun ta’limga tayyorgarlik ko'rayotganda, ta'lim maqsadlariga bo'ysunadigan barcha mumkin bo'lgan aloqa turlarini, bolalar o'rtasidagi hamkorlikning barcha shakllarini, ularning optimal shaxsiy o'zaro ta'sirini hisobga olgan holda oldindan loyihalash kerak. Agar an'anaviy ta’limda tarbiyachi asosiy e'tiborni jamoaviy (frontal) ish usullariga qaratsa, u holda tarbiyalanuvchiga yo'naltirilgan ta’limda u bolalarni guruhlarga moslashuvchan ravishda taqsimlovchi muvofiqlashtiruvchi, guruhning mustaqil ishini tashkilotchisi rolini o'z zimmasiga olishi kerak. namoyon bo'lishi uchun eng qulay shart-sharoitlarni yaratish uchun ularning shaxsiy xususiyatlari.